Istnieją dwa rodzaje powództwa przeciwegzekucyjnego:

• powództwo opozycyjne – przysługujące dłużnikowi, oraz
• powództwo ekscydencyjne – przysługujące osobie trzeciej, której prawa zostały naruszone przez egzekucję.

Niniejszy komentarz dotyczy powództwa opozycyjnego.

Powództwo opozycyjne

Kodeks postępowania cywilnego, w artykule 840 przewiduje środek obrony przed egzekucją komorniczą, polegający na tym, że dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia. Jest to tzw. obrona merytoryczna dłużnika. Artykuł ten stanowi podstawę materialno-prawną żądania pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego.

Tytuł wykonawczy – definicja

Tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Tytuł egzekucyjny określa istnienie i zakres roszczenia wierzyciela.  

Klauzula wykonalności – definicja

Klauzula wykonalności zawiera stwierdzenie, że tytuł egzekucyjny uprawnia do egzekucji, a w razie potrzeby – także informacje wskazane w Art. 783 § 1 k.p.c. tj. wymienienie tytułu egzekucyjnego, świadczenie podlegające egzekucji i zakres egzekucji oraz wskazanie czy orzeczenie podlega wykonaniu jako prawomocne, czy jako natychmiast wykonalne.
Klauzulę wykonalności podpisuje sędzia albo referendarz sądowy.

Katalog tytułów egzekucyjnych 

Art. 777 k.p.c. stanowi katalog tytułów egzekucyjnych
Tytułami egzekucyjnymi są więc m.in:

• orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem;
• orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu;
• inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej;
• akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji , przy spełnieniu warunków opisanych w Art. 777 § 1 pkt 5, 6 i 7 k.p.c.; dotyczy to również osoby niebędącej dłużnikiem osobistym, która poddała się w akcie notarialnym egzekucji z obciążonego przedmiotu w celu zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej zabezpieczonemu wierzycielowi, jeśli rzecz, wierzytelność lub prawo tej osoby obciążone jest hipoteką lub zastawem.

Jakkolwiek podstawą powództwa opozycyjnego może być kwestionowanie istnienia tytułu egzekucyjnego, tym niemniej konieczne jest wyraźne rozróżnienie pomiędzy tytułami egzekucyjnymi będącymi orzeczeniami sądowymi i innymi tytułami egzekucyjnymi. To rozróżnienie wiąże się ze skutkami prawomocności materialnej orzeczeń sądowych. Z mocy art. 365 § 1 k.p.c. prawomocne orzeczenia sądowe wiążą nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz także inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach przewidzianych w ustawie także inne osoby (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 czerwca 2016 r., V ACa 829/15).

Cel powództwa opozycyjnego

Celem powództwa opozycyjnego jest pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub w części albo jego ograniczenie, natomiast nie ma ono na celu odniesienia się do trafności samego postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności i zmierzać do uchylenia klauzuli wykonalności.

Powództwo opozycyjne przewidziane w art. 840 k.p.c. nie prowadzi jednak do ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy zakończonej prawomocnym orzeczeniem. W związku z tym nie jest dopuszczalna merytoryczna zmiana uprzednio wydanego prawomocnego orzeczenia na podstawie wskazanego przepisu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 marca 2016 r., I ACa 1403/15). Nie zamyka to jednak powodowi możliwości dochodzenia swych uprawnień w innym postępowaniu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 1978 r., III CRN 310/77, L.).

Podobnie stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 grudnia 1972 r., Sygn. akt II PR 372/72, OSP 1973 z. 11, poz. 222, uznając, że dłużnik nie może w drodze tego powództwa zmierzać do wzruszenia prawomocnego rozstrzygnięcia sądu stanowiącego tytuł egzekucyjny. Dłużnik może natomiast przeczyć treści innych tytułów egzekucyjnych, których nie chroni prawomocność materialna (res iudicata) czy zawisłość sporu (lis pendens).

Zamierzeniem powództwa opozycyjnego jest zatem udaremnienie możliwości przeprowadzenia jakiejkolwiek egzekucji i powód w pełni osiąga cel związany z tym powództwem, jeżeli uzyska rozstrzygnięcie stwierdzające, że tytuł został pozbawiony wykonalności.

Powództwo opozycyjne a wyegzekwowanie całego świadczenia przez wierzyciela

Powództwo opozycyjne może być wytoczone niezależnie od tego, czy przeciwko dłużnikowi została już wszczęta egzekucja, byleby istniało jeszcze zobowiązanie objęte tytułem wykonawczym. Zatem tylko istnienie możliwości wykonania tytułu wykonawczego, czyli zdolność do egzekucji, pozwala na wystąpienie z powództwem zmierzającym do uniemożliwienia prowadzenia egzekucji z tego tytułu wykonawczego.

Wytoczenie powództwa opozycyjnego jest niedopuszczalne w sytuacji, gdy wygasła wykonalność tytułu wykonawczego na skutek wyegzekwowania całego świadczenia. Jeżeli zobowiązanie na skutek zapłaty lub innego zdarzenia przestało istnieć, tytuł nie jest już zdolny do bycia egzekwowanym (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 18 lutego 2016 r.,I ACa 926/15).

Wynika więc z powyższego, iż w odniesieniu do kwot wyegzekwowanych w drodze egzekucji komorniczej nie jest dopuszczalne zastosowanie mechanizmu pozbawienia tytułów wykonawczych wykonalności w ramach powództwa opozycyjnego, bowiem w tym zakresie egzekucja już toczyć się nie może (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 9 marca 2016 r., I ACa 1339/15).

Wyegzekwowanie w całości świadczenia zasądzonego tytułem wykonawczym objętym powództwem przeciwegzekucyjnym w toku rozpoznawczego postępowania przeciwegzekucyjnego stanowi więc podstawę do oddalenia powództwa. Nie następuje zatem umorzenie tego postępowania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2016 r.,IV CSK 282/15).

Podstawa powództwa przeciwegzekucyjnego (opozycyjnego)

Podstawą powództwa przeciwegzekucyjnego (opozycyjnego) mogą być wyłącznie twierdzenia wskazujące, że po zamknięciu rozprawy poprzedzającej wydanie wyroku nastąpiły okoliczności, wskutek których zobowiązanie dłużnika wygasło z powodu wykonania lub z innych przyczyn albo nie może być egzekwowane. Nie mogą być natomiast podstawą powództwa opozycyjnego zarzuty skierowane przeciwko orzeczeniu, zmierzające do zmiany jego treści (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 25 maja 2017 r., I ACa 62/17). Organ egzekucyjny nie jest bowiem uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym (Art. 804 k.p.c.).

Powodzenie powództwa przeciwegzekucyjnego opartego na Art. 840 k.p.c. (opozycyjnego) jest warunkowane tym, że dłużnik powołuje się na określone kodeksowo przesłanki, polegające na tym, że:
1) przeczy on zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście;

2) po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy natomiast tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może oprzeć powództwo także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także na zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zgłoszenie tego zarzutu w sprawie było z mocy ustawy niedopuszczalne;

3) małżonek dłużnika przeciwko któremu sąd nadał klauzulę wykonalności na podstawie art. 787, wykaże, że egzekwowane świadczenie wierzycielowi nie należy się; małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł podnieść.

Zdarzenia, wskutek których wygasa zobowiązanie będące przedmiotem egzekucji komorniczej:

a) Powództwo przeciwegzekucyjne (opozycyjne) oparte o przesłanki z art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c.

Wystąpienie z powództwem przeciwegzekucyjnym przewidzianym w art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., czyli opartym na zaprzeczeniu zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, nakłada na powoda będącego dłużnikiem według tytułu wykonawczego, obowiązek wykazania, że nie wystąpiły zdarzenia, które były podstawą nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, w tym bankowemu tytułowi egzekucyjnemu. Do zdarzeń tych należy także kwestionowanie istnienia lub zakresu obowiązku stwierdzonego tytułem wykonawczym. W stosunku do pożyczki pieniężnej udzielonej przez bank, może odnosić się także do obowiązku zwrotu sumy głównej, odsetek, opłat oraz prowizji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16).

Jako, że rzeczą dłużnika jest tu wykazanie, że nie wystąpiło zdarzenie, które doprowadziło do nadania klauzuli wykonalności przez zakwestionowanie istnienia obowiązku lub jego zakresu – przysługują mu wszelkie zarzuty materialnoprawne dotyczące wierzytelności wierzyciela, jak nieistnienie roszczenia, istnienia roszczenia w niższej wysokości, nienastąpienie wymagalności roszczenia. Zwrot „zdarzenie” użyte w tym przepisie, rozumiane jest także jako niezrealizowanie się jeszcze stanu wymagalności roszczenia objętego tytułem wykonawczym, czyli ujęcie w tym tytule należności przedwczesnej i w związku z tym jeszcze niezaskarżalnej w chwili powstania tytułu (wyrok Sądu Najwyższego, II CSK 750/15).

W wyroku z dnia 9 listopada 2016 r. Sąd Apelacyjny w Szczecinie stwierdził, że z treści art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. wynika podstawa polegająca na kwestionowaniu obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym, a nie tytułem wykonawczym. Sformułowanie „przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności” powinno być rozumiane jako odnoszące się do samego tytułu egzekucyjnego, a więc wszystkich jego elementów formalnych i merytorycznych, w tym treści określających zobowiązanie w dacie wydania tego tytułu. Klauzula wykonalności nie zmienia bowiem treści tytułu, egzekucyjnego, toteż nie można uznać, że na skutek nadania klauzuli wykonalności bankowy tytuł egzekucyjny dotknięty brakami co do jego zupełności, albo zawierający nieprawdziwe dane co do tych elementów, których zamieszczenie w tym tytule jest obowiązkowe – zostaje uzupełniony w zakresie tych braków czy nieprawdziwości.

b) Powództwo przeciwegzekucyjne (opozycyjne) oparte o przesłanki z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.

Regulacja zawarta w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. ma na celu wyeliminowanie z podstawy żądania pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego obejmującego orzeczenie sądowe takich okoliczności faktycznych, które zostały pominięte w postępowaniu rozpoznawczym jako spóźnione albo nie zostały w ogóle zgłoszone (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2016 r., II CSK 489/16). Roszczenie określone w tym przepisie ma zapobiegać niepożądanym w obrocie cywilnym sytuacjom wielokrotnej zapłaty tego samego długu.

Zgodnie z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. podstawą powództwa opozycyjnego mogą być tego rodzaju zdarzenia, które zaszły po powstaniu tytułu egzekucyjnego i spowodowały wygaśnięcie zobowiązania dłużnika lub niemożność jego egzekwowania. Zdarzenia w rozumieniu powyższego przepisu określają wyłącznie przepisy prawa materialnego. Nie istnieje katalog zdarzeń powodujących wygaśnięcie zobowiązania, jednakże nie ulega wątpliwości, że do takich zdarzeń zalicza się: wykonanie zobowiązania, zrzeczenie się roszczenia przez wierzyciela, potrącenie, świadczenie w miejsce wypełnienia, odnowienie, wydanie wyroku, który zapadł na korzyść jednego z dłużników solidarnych, jeżeli uwzględnia zarzuty, które są wszystkim dłużnikom solidarnym wspólne, zmianę wierzyciela, zmianę stosunków, z powodu których zobowiązanie albo obowiązek gaśnie lub ulega ograniczeniu, zmianę wierzyciela, dokonanie świadczenia przez dłużnika po wszczęciu egzekucji, ziszczenie się warunku rozwiązującego, odnowienie zobowiązania, dobrowolne zwolnienie dłużnika od długu lub rozwiązanie ugody.

Natomiast skutek w postaci niemożności egzekwowania zobowiązania wywierają w szczególności takie zdarzenia materialnoprawne, jak: prolongata terminu spełnienia świadczenia, rozłożenie świadczenia na raty, przedawnienie roszczenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 23 marca 2016 r., I ACa 1758/15).

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 30 lipca 1974 r., III CZP 44/74, stwierdził, że oświadczenie dłużnika o potrąceniu jego wierzytelności z wierzytelności objętej orzeczeniem sądowym (art. 499 k.c.), złożone po zamknięciu rozprawy, stanowi zdarzenie, na którym może być oparte powództwo przeciwegzekucyjne przewidziane w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.

c) Powództwo przeciwegzekucyjne (opozycyjne) oparte o przesłanki z art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c.

Małżonek dłużnika z chwilą nadania przeciwko niemu klauzuli wykonalności staje się dłużnikiem egzekwowanym. Przysługuje mu więc obrona przy pomocy środków przewidzianych dla takiego dłużnika w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym. Ma on w szczególności możliwość wniesienia powództwa opozycyjnego (art. 840 k.p.c.) oraz o umorzenie egzekucji (art. 825 pkt 3 k.p.c. i art. 53 ust. 3 Prawa bankowego). Nie może natomiast przeciwdziałać prowadzeniu egzekucji z określonego przedmiotu naruszającej jego prawo, gdyż przestał już być osobą trzecią w rozumieniu art. 841 k.p.c., mówiącemu, że określone tam tzw. powództwo interwencyjne przysługuje jedynie osobie trzeciej, która w drodze powództwa żąda zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2001 r., II CKN 498/00).

Wyjątek stanowi tu sytuacja, gdy egzekucję skierowano do majątku osobistego małżonka dłużnika, a tytuł przewiduje ograniczenie odpowiedzialności małżonka do majątku wspólnego . Jeżeli bowiem małżonek dłużnika nie zwalcza tytułu wykonawczego, ale jedynie żąda zwolnienia zajętego przedmiotu z egzekucji, to jest wówczas uważany za osobę trzecią w rozumieniu art. 841 i przysługuje mu droga powództwa ekscydencyjnego (tak: Jakubecki Andrzej (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom II. Art. 730-1217).

Powództwo opozycyjne małżonka dłużnika dochodzone na podstawie art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c. może być oparte także na zarzutach dotyczących zdarzeń, które wystąpiły przed powstaniem tytułu egzekucyjnego. Uwzględnienie takiego powództwa nie powoduje zmiany treści tytułu wykonawczego, a ogranicza jedynie krąg podmiotów, w stosunku do których można prowadzić postępowanie egzekucyjne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 1998 r., II CKN 603/97).

Powództwo opozycyjne małżonka dłużnika dochodzone na podstawie art. 840 § 1 pkt 3 k.p.c. może być oparte także na zarzutach dotyczących zdarzeń, które wystąpiły przed powstaniem tytułu egzekucyjnego. Jednakże po nowelizacji tylko pod warunkiem, że dłużnik wcześniej nie mógł podnieść tych zarzutów (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 30 października 2015 r., V ACa 384/15).

Zarzut przedawnienia roszczenia w powództwie egzekucyjnym (opozycyjnym)

Jak wspomniano, trafne podniesienie zarzutu przedawnienia roszczenia wywołuje skutek w postaci niemożności egzekwowania zobowiązania. Przy powództwie opozycyjnym zarzut przedawnienia powinien być przytoczony już w pozwie, gdyż zgodnie z brzmieniem art. 843. § 1 kpc, nieprzytoczenie w pozwie wszystkich zarzutów powoduje utratę prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu. 

Postępowanie egzekucyjne a niekorzystna zmiana sytuacji materialnej czy życiowej dłużnika

Niekorzystna zmiana sytuacji materialnej czy życiowej dłużnika, która nastąpiła po powstaniu tytułu egzekucyjnego, nie stanowi zdarzenia, wskutek którego zobowiązanie wygasło lub nie może być egzekwowane. Przepisy o niemożności następczej świadczenia, z która przepisy łączą wygaśnięcie świadczenia (np. art. 475 k.c.) dotyczą sytuacji niemożności obiektywnej czyli takiej sytuacji, w której nie tylko dłużnik ale każda inna osoba nie jest w stanie zachować się w sposób zgodny z treścią zobowiązania (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 kwietnia 2016 r., I ACa 1161/15).

Legitymacja bierna powództwa opozycyjnego

Powództwo przewidziane w art. 840 § 1 k.p.c. powinno być wytoczone przeciwko wierzycielowi, a przy wielości wierzycieli, którym wspólnie przysługują uprawnienia wynikające z tytułu wykonawczego, powinno być wytoczone łącznie przeciwko wszystkim tym wierzycielom. Zachodzi wtedy wypadek współuczestnictwa koniecznego po stronie pozwanej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 lipca 1972 r., III CRN 157/72).

Klauzula nadużycia prawa podmiotowego jako podstawa powództwa opozycyjnego.

Norma art. 5 k.c., stwierdzająca, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego, takie bowiem działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony – nie może stanowić podstawy dochodzenia żądań, w tym także powództwa przeciwegzakucyjnego (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 września 2016 r., I ACa 1050/15)

Skutki powodzenia powództwa opozycyjnego

Jeżeli wskutek uwzględnienia powództwa egzekucyjnego, tytuł wykonawczy został prawomocnym orzeczeniem sądu pozbawiony wykonalności albo orzeczenie, na którym oparto klauzulę wykonalności zostało uchylone lub utraciło moc organ egzekucyjny umorzy postępowanie w całości lub części na wniosek. Pozytywny wynik powództwa opozycyjnego uprawnia więc do złożenia wniosku z 825 pkt 2 k.p.c.

Czas do którego można wnieść powództwo przeciwegzekucyjne (opozycyjne)

Wskazuje się w orzecznictwie, że powództwo przeciwegzekucyjne może być skutecznie wniesione dopóty, dopóki istnieje potencjalna możliwość wykonania tytułu wykonawczego w całości lub w określonej jego części. Wszak Komornik nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym (por. 804 k.p.c.).

Dłużnik traci możliwość wytoczenia powództwa opozycyjnego dopiero z chwilą wyegzekwowania świadczenia objętego tytułem wykonawczym w całości lub w części. Powództwo to jest więc niedopuszczalne w części, dopiero gdy wykonalność tytułu wykonawczego wygasła na skutek jego zrealizowania, i to w toku postępowania egzekucyjnego (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 2014 r., II CSK 679/13, LEX nr 1475081).

Warunki formalne pozwu o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

Pozew o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności winien odpowiadać warunkom formalnym pism procesowych (art. 126 k.p.c.) oraz spełniać wymogi z art. 187 k.p.c. Dokładne określenie żądania (art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c.) zależy od tego, na której z trzech wskazanych w art. 840 k.p.c. podstaw powód opiera swoje powództwo.

Sąd właściwy do prowadzenia sprawy z powództwa przeciwegzekucyjnego

Stosownie do art. 843 § 1 kpc powództwo przeciwegzekucyjne wytacza się przed sąd rzeczowo właściwy, w którego okręgu prowadzi się egzekucję. Miejsce prowadzenia egzekucji określa się na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego regulujących właściwość miejscową organu egzekucyjnego także wtedy, gdy do prowadzenia egzekucji został wybrany komornik poza właściwością ogólną.
Właściwość miejscowa sądu określona zgodnie z art. 843 § 1 i § 2 k.c. ma charakter właściwości wyłącznej.

Właściwość rzeczową sądu określają natomiast przepisy art. 16 i 17 kpc. W sprawach z powództwa przeciwegzekucyjnego właściwy jest zatem, w zależności od wartości przedmiotu sporu i charakteru stron, sąd rejonowy albo sąd okręgowy.

Miejsce prowadzenia egzekucji

Sąd Okręgowy w Przemyślu w wyroku z dnia z 1 kwietnia 2014 r., Sygn. akt I Cz 67/14 stwierdził, że przez „sąd, w którego okręgu prowadzi się egzekucję” należy rozumieć sąd, w którego okręgu siedzibę ma organ egzekucyjny prowadzący egzekucję. Miejsce prowadzenia egzekucji nie wyznacza natomiast miejsce położenia majątku, co do którego skierowana została egzekucja. Miejsce położenia majątku dłużnika pozostaje w takim wypadku bez znaczenia. Gdyby ustawodawca chciał uzależnić właściwość sądu, od miejsca położenia rzeczy, uczyniłby to w sposób wyraźny, stanowiąc, że właściwy jest sąd, w którego okręgu znajduje się przedmiot, którego wyłączenia spod egzekucji domaga się osoba trzecia.

Ponadto podkreślić również należy, iż poszczególne czynności egzekucyjne podejmowane mogą być na obszarze właściwości różnych sądów, zatem to miejscem, w którym ogniskuje się postępowanie egzekucyjne, jest miejsce siedziby organu właściwego do prowadzenia postępowania egzekucyjnego i koordynowania wszystkich czynności objętych tym postępowaniem.

Wytoczenie powództwa przeciwegzekucyjnego przed sądem polubownym.

Nie istnieje możliwość wytoczenia powództwa przeciwegzekucyjnego przed sądem polubownym, jako że wyłącznie sąd powszechny jest uprawniony do nadania wyrokowi sądu polubownego klauzuli wykonalności i tylko sąd powszechny może taki wyrok klauzuli tej pozbawić (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 października 2015 r., I ACa 2048/14).

Powództwo opozycyjne przeciwko bankowemu tytułowi egzekucyjnemu

Dłużnik banku może wytoczyć przeciwko bankowi powództwo przeciwegzekucyjne przewidziane w art. 840 k.p.c. W powództwie takim dłużnik banku może podnieść wszelkie zarzuty materialnoprawne dotyczące wierzytelności banku, objętej bankowym tytułem egzekucyjnym zaopatrzonym w sądową klauzulę wykonalności. Chodzi tu o zarzuty powstałe przed wystawieniem bankowego tytułu egzekucyjnego, przed wydaniem klauzuli wykonalności i po jej wydaniu. W grę mogą wchodzić np. zarzuty nieistnienia roszczenia banku lub istnienia roszczenia w mniejszej wysokości niż ujęte w tytule, nienastąpienia wymagalności roszczenia (mimo umieszczenia w bankowym tytule egzekucyjnym oświadczenia banku innej treści). Nie można również wykluczyć zarzutu naruszenia prawa (art. 5 k.c.). Nie oznacza to jednak, że przepis art. 5 k.c. mógłby stać się samoistną podstawą powództwa przeciwegzekucyjnego (opozycyjnego) z art. 840 k.p.c.

Inna sytuacja ukształtowałaby się wówczas, gdyby istniały podstawy do uznania, że doszło do nadużycia prawa w wyniku wykonywania przez bank odpowiedniego uprawnienia kształtującego wynikającego z umowy kredytowej (np. wypowiedzenie umowy kredytowej). Wykonywanie przez bank takiego uprawnienia kształtującego mogłoby być oceniane z punktu widzenia przepisu art. 5 k.c. i w rezultacie prowadzić do wniosku, że dokonane przez bank wypowiedzenie umowy kredytu (ze względu na istnienie określonych okoliczności) nie mogło być uznane za skuteczne wobec kredytobiorcy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 r., III CZP 78/03).

Zastrzeżenie pozwanemu w wyroku prawa do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności

Zastrzeżenie pozwanemu w wyroku prawa do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności w sytuacji, gdy pozwany ponosi odpowiedzialność z określonych przedmiotów majątkowych albo do wysokości ich wartości, (art. 319 k.p.c.) nie może stanowić podstawy powództwa opozycyjnego z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Natomiast dłużnik może w toku postępowania egzekucyjnego powołać się na istniejące ograniczenia prowadzące do umorzenia postępowania (art. 837 k.p.c.) (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 1996 r., II CKN 7/96).

Brak legitymacji czynnej w procesie przeciwegzekucyjnym osoby pozwanej w procesie ze skargi pauliańskiej

Osoba pozwana w procesie ze skargi pauliańskiej nie jest dłużnikiem zobowiązanym do świadczenia, nie jest więc dłużnikiem w rozumieniu art. 840 k.p.c. Jej obowiązek wynikający z wyroku uwzględniającego skargę pauliańską ogranicza się do znoszenia tego, że wierzyciel uzyska zaspokojenie z przedmiotu majątkowego, który, wskutek czynności uznanej za bezskuteczną wszedł do jej majątku. Osoba ta nie posiada legitymacji czynnej w procesie przeciwekzekucyjnym. Jej jedynym środkiem obrony jest złożenie w procesie pauliańskim zarzutu zmierzającego do wykazania, że wierzyciel wobec spłaty przez dłużnika zasądzonej wierzytelności, nie jest już pokrzywdzony (spłata całkowita) lub jest pokrzywdzony w mniejszym zakresie niż twierdzi. W takiej sytuacji konieczne jest rozpoznanie przez sąd badający przesłanki skargi pauliańskiej zarzutu nieistnienia bądź częściowego nieistnienia wierzytelności, której ochrony dochodzi wierzyciel (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 25 stycznia 2016 r., I ACa 1373/15).

Powództwo przeciwegzekucyjne a administracyjny tytuł wykonawczy

Sposoby obrony przed administracyjnym tytułem wykonawczym są przewidziane zasadniczo w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, jednak względem tych, które podlegają zaopatrzeniu w sądową klauzulę wykonalności zgodnie z art. 777 § 1 pkt 3 k.p.c., dopuszczalne jest wytoczenie powództwa opozycyjnego. Powszechnie przyjmuje się, że powództwo takie może być oparte na wszystkich trzech podstawach określonych w art. 840, jednak z uwagi na niedopuszczalność drogi sądowej w żadnym z tych wypadków sąd nie może badać zasadności roszczenia objętego tytułem egzekucyjnym, do tego bowiem uprawniony jest wyłącznie organ administracyjny (zob. wyrok SN z dnia 4 lutego 2004 r., I CK 6/03, OSP 2004, z. 12, poz. 158, OSNC 2005, nr 2, poz. 41). Z kolei organ ten nie jest uprawniony do badania treści sądowego tytułu wykonawczego. Dlatego – jak się uważa w piśmiennictwie – powód powinien przede wszystkim uzyskać i przedstawić sądowi orzeczenie organu administracyjnego stwierdzające, że zobowiązanie wygasło lub nie może być egzekwowane, zadanie sądu jest zaś ograniczone do rozstrzygnięcia, czy orzeczenie wydał właściwy organ.

Na temat skargi na czynności komornika – czytaj tutaj

Na temat odpowiedzialności odszkodowawczej komornika – czytaj tutaj