Kazus z postępowania cywilnego: Zwrot kosztów procesu przy współuczestnictwie formalnym po stronie powodów
Stan faktyczny:
W postępowaniu cywilnym występuje dwoje powodów. Zachodzi pomiędzy nimi współuczestnictwo formalne. Pozwanego reprezentuje profesjonalny pełnomocnik.
Jakie będą zasady zwrotu kosztów procesowych przez powodów, w przypadku wyroku sądu korzystnego dla pozwanego? Czy każdy z powodów będzie musiał zwrócić koszty indywidualnie, czy też powodowie będą musieli je uiścić łącznie?
Rozwiązanie:
Istotny w tej materii jest Art. 105 KPC
Art. 105.
§ 1. Współuczestnicy sporu zwracają koszty procesu w częściach równych. Sąd może jednak nakazać zwrot kosztów odpowiednio do udziału każdego ze współuczestników w sprawie, jeżeli pod tym względem zachodzą znaczne różnice.
§ 2. Na współuczestników sporu odpowiadających solidarnie co do istoty sprawy sąd włoży solidarny obowiązek zwrotu kosztów. Za koszty wynikłe z czynności procesowych, podjętych przez poszczególnych współuczestników wyłącznie we własnym interesie, inni współuczestnicy nie odpowiadają.
Przy współuczestnictwie formalnym (podmiotowej kumulacji roszczeń) występuje tyle różnych przedmiotów sporu, ilu jest współuczestników (por. postanowienie SN z dnia 2 lipca 2009 r., II UZ 21/09, LEX nr 536853). Brak jest w tym wypadku materialno-prawnej więzi między współuczestnikami. Łącznemu rozpoznaniu podlegają sprawy podobne, ale samodzielne.
Każdy współuczestnik formalny działa w imieniu własnym. Nie zachodzi więc sytuacja, z Art. 105 § 2. i współuczestnicy sporu nie odpowiadają solidarnie. Stosując argumentum a contrario z Art. 105 § 2 KPC rozliczenie kosztów powinno nastąpić zatem indywidualnie.
Podobnie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 4 lutego 1966 r., (II PZ 5/66, OSNC 1966, nr 7-8, poz. 137), stwierdzając iż: „W sprawie, w której jest kilku pozwanych, wysokość podlegających zwrotowi kosztów procesu zależna jest od tego, w jakim stosunku każdy z nich uległ w procesie w stosunku do dochodzonego roszczenia i w jakim stopniu względem pozwanych strona powodowa uległa w sporze. Rozliczenie to zatem powinno być dokonane indywidualnie, może zaś być dokonane grupowo tylko w razie połączenia węzłem solidarności członków danej grupy.” Obecność elementu solidarności pomiędzy współuczestnikami, wynikającego z natury przedmiotu procesu, jest zatem kluczowy dla zaistnienia możliwości łącznego domagania się przez wygrywającego proces zwrotu kosztów od powodów będących współuczestnikami formalnymi.
Współuczestnicy formalni rozliczają się więc z wygrywającym spór indywidualnie
Pogląd ten wyrażono również w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 1966 r., II PZ 5/66, stwierdzając iż: „W sprawie, w której jest kilku pozwanych, wysokość podlegających zwrotowi kosztów procesu zależna jest od tego, w jakim stopniu każdy z nich uległ w procesie w stosunku do dochodzonego roszczenia i w jakim stopniu względem pozwanych strona powodowa ulega w sporze. Rozliczenie powinno być zatem dokonane indywidualnie, może być zaś dokonane grupowo w razie połączenia węzłem solidarności członków danej grupy„.
Tak również: postanowienie SN z dnia 22 lutego 2010 r., sygn. akt I BP 14/09, w brzmieniu:
Jeżeli „każdy z powodów wytoczył powództwo oddzielnie i oddzielnie orzeczono o roszczeniu każdego z powodów co do meritum, wobec tego ich współuczestnictwo miało charakter formalny, a każdy z powodów ponosi odrębną osobistą odpowiedzialność za wynik sporu, w tym odrębnie ponosi odpowiedzialność za uiszczenie kosztów procesu w razie przegrania sprawy; […].
Jeżeli sytuacja procesowa po stronie powodowej jest taka […], że każdy z czterech powodów dochodził niezależnego od innych osobnego roszczenia, to w konsekwencji zastosowania art. 105 § 1 k.p.c. istotnie nie byłoby podstaw do solidarnego obowiązku zwrotu kosztów od wartości sumy wszystkich dochodzonych roszczeń. Każdy z powodów powinien zwracać koszty w częściach równych (art. 105 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.)”.
Art. 369 KC stwierdza że zobowiązanie jest solidarne, jeżeli to wynika z ustawy lub z czynności prawnej. W przypadku przedstawionym w kazusie, brak jest takiej regulacji ustawowej, która pozwalałaby na domaganie się przez wygrywającego spór solidarnego zwrotu kosztów od współuczestników.
