Przejdź do treści
Adwokat Kraków » Blog prawny » Prawo karne

Dobrowolne poddanie się karze – skazanie bez przeprowadzenia postępowania dowodowego

 

Konsensualna instytucja skazania bez przeprowadzenia postępowania dowodowego (dobrowolnego poddania się karze), przewidziana w art. 387 k.p.k., została wprowadzona do kodeksu postępowania karnego z 1997 r. jako sposób na uproszczenie i przyspieszenie postępowania, przy jednoczesnym racjonalnym ograniczeniu kosztów wymiaru sprawiedliwości (tak: T. Grzegorczyk, J. Tylman, Polskie postępowanie karne, Warszawa 2009, s. 725; S. Waltoś, Nowe instytucje w kodeksie postępowania karnego, Państwo i Prawo 1997, nr 8, s. 26 – 27, oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2017 r., sygn. akt III KK 55/17).

Ustawodawca wyraźnie jednak zastrzegł, iż sąd może uwzględnić wniosek o wydanie wyroku skazującego, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości, a cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości. Ponadto uwzględnienie wniosku jest możliwe jedynie wówczas, gdy nie sprzeciwia się temu prokurator, a także pokrzywdzony należycie powiadomiony o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości zgłoszenia przez oskarżonego takiego wniosku (art. 387 § 2 k.p.k.) 

 

Warunki rezygnacji przez sąd z prowadzenia postępowania na zasadach ogólnych

Istota instytucji określonej w art. 387 k.p.k. sprowadza się do oceny przez sąd, czy istnieją warunki do zrezygnowania z prowadzenia postępowania na zasadach ogólnych, a jedną z przesłanek tej oceny jest stwierdzenie, że uzgodniony wymiar kary, mający następnie stać się elementem składowym wyroku skazującego, jest trafny, w tym zgodny z przepisami o charakterze materialnym. Wyrokowanie w warunkach art. 387 k.p.k., podobnie jak wyrokowanie na zasadach ogólnych, musi bowiem prowadzić do uzyskania stanu sprawiedliwości materialnoprawnej, a więc do słusznego zastosowania normy prawa karnego materialnego (tak: wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 15 czerwca 2011 r., II KK 116/11, LEX nr 847139; z dnia 2 kwietnia 2012 r., V KK 437/11, LEX nr 1163987).

 

Obowiązki sądu przy rozpatrywaniu wniosku o dobrowolne poddanie się karze

Rozstrzygając złożony w oparciu o przepis art. 387 § 1 kpk przez oskarżonego lub jego obrońcę wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie oskarżonemu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, sąd jest zobowiązany sprawdzić zaistnienie wszystkich warunków dopuszczalności takiego wniosku określonych w art. 387 § 1 i 2 kpk, do których ustawodawca zaliczył także, by okoliczności popełnionego przestępstwa nie budziły wątpliwości. Jeśli więc oskarżony składa wniosek o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności w tym trybie nie kwestionując założeń aktu oskarżenia (akceptując je), to jeśli sąd z założeniami tymi się nie zgadza, winien albo wyraźnie uzależnić zgodę na uwzględnienie wniosku od dokonania w nim stosownej zmiany konwalidującej dostrzeżoną nieprawidłowość ( art. 387 § 3 kpk ), albo zadecydować o rozpoznaniu w dalszym ciągu sprawy na zasadach ogólnych (tak: wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 10 sierpnia 2018 r., sygn. akt IV Ka 443/18). 

 

Nieobecność na rozprawie prokuratora lub pokrzywdzonego a dobrowolne poddanie się karze

Zgodnie z poglądami wyrażonymi w doktrynie, w obliczu zmian w zakresie obowiązku udziału prokuratora (oskarżyciela publicznego) w rozprawie głównej, dokonanych nowelą z 11 marca 2016 r., należy podkreślić, że jego niestawiennictwo na rozprawie w razie zakończenia postępowania przygotowawczego w formie dochodzenia, w sytuacji prawidłowego powiadomienia o jej terminie (art. 135 KPK), należy uznać, podobnie jak w przypadku pokrzywdzonego, za wyraz braku sprzeciwu wobec ewentualnego wniosku oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze, otwierający drogę do uwzględnienia tego wniosku przez sąd, o ile są spełnione inne przesłanki, od których ono jest uzależnione” (tak: R. Ponikowski/J. Zagrodnik, Komentarz do art. 387 Kodeksu postępowania karnego, w: J. Skorupka (red.), Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2016, s. 961).

 

Sąd Okręgowy w Poznaniu w wyroku z 26 kwietnia 2017 r., sygn. akt IV Ka 301/17, potwierdził powyższe stanowisko oraz wskazał, że mając na względzie zasadę równości stron, brak jest powodów, aby czynić rozróżnienie pomiędzy prawidłowo powiadomionym o terminie pokrzywdzonym, a równie prawidłowo powiadomionym o terminie prokuratorze. W rozpoznawanej przez tenże sad sprawie istotne było również to, że oskarżony już w toku postępowania przygotowawczego wyrażał kilkakrotnie wolę dobrowolnego poddania się odpowiedzialności karnej, o czym skarżący doskonale wiedział; należało się więc spodziewać, że również w toku rozprawy przez Sądem I instancji oskarżony podejmie próbę dobrowolnego poddania się odpowiedzialności karnej. Pomimo tego nikt ze strony prokuratury na rozprawę się nie stawił, co sąd uznał za wyraz braku sprzeciwu wobec ewentualnego wniosku oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze.

Sąd Okręgowy słusznie ponadto zauważył, że jak wynika z treści art. 387 § 1 k.p.k., wniosek o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej złożyć można tylko do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej, a zatem jest to uprawnienie dość mocno ograniczone pod względem czasowym. Gdyby zatem uznać że wyrok w trybie dobrowolnego poddania się karze art. 387 k.p.k. może zostać wydany tylko i wyłącznie w sytuacji braku sprzeciwu prokuratora, a w sytuacji jego niestawiennictwa na rozprawie konieczne jest przerwanie rozprawy w celu uzyskania stanowiska prokuratora odnośnie zaproponowanego wymiaru kary – to niestawiennictwo prokuratora na każdej rozprawie, na której mógłby zapaść wyrok w trybie art. 387 k.p.k., mogłoby stanowić swoisty sposób „blokowania” wydawania wyroków w tym właśnie trybie. Za każdym razem bowiem Sąd I instancji zobligowany byłby do zarządzenia przerwy w rozprawie i konsultowania się z Prokuratorem.

 

Forma złożenia sprzeciwu przez prokuratora lub pokrzywdzonego przy dobrowolnym poddaniu się karze

Sprzeciw prokuratora i pokrzywdzonego przeciwko dobrowolnemu poddaniu się karze przez oskarżonego może zostać złożony, w nawiązaniu do treści art. 116 kpk, na piśmie lub ustnie do protokołu i nie wymaga uzasadnienia (tak: J. Skorupka [red.], Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Wyd. 3. Warszawa 2018).

 

Analiza treści art. 387 § 1 i § 2 kpk prowadzi do wniosku, iż ustawodawca nie zakreślił prokuratorowi ram czasowych na zgłoszenie skutecznego sprzeciwu. Wspomniane przepisy formułują jedynie wymóg kierowany do oskarżonego, by przedmiotowy wniosek został złożony do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej. W tej sytuacji należy dopuścić możliwość wyrażenia przez prokuratora przedmiotowego sprzeciwu przed terminem rozprawy, na którym oskarżony złoży wniosek, o którym mowa w art. 387 § 1 kpk (tak: wyrok Sądu Okręgowego w Siedlcach z dnia 19 października 2018 r., sygn. akt II Ka 444/18).

 

Uzależnienie przez sąd uwzględnienia wniosku oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze od dokonania w nim wskazanej przez siebie zmiany

Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku oskarżonego od dokonania w nim wskazanej przez siebie zmiany.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 sierpnia 2015 r., sygn. akt II KK 219/15, opubl. KZS 2015/12/17 wskazał, że sąd, rozstrzygając złożony – w oparciu o przepis art. 387 § 1 k.p.k. – przez oskarżonego lub jego obrońcę wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie oskarżonemu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, jest zobowiązany przede wszystkim sprawdzić zaistnienie wszystkich warunków dopuszczalności takiego wniosku określonych w art. 387 § 1 i § 2 k.p.k. Jednym z nich jest z pewnością zgodność zgłaszanych we wniosku, zaakceptowanych przez uprawnionych uczestników postępowania, propozycji, w tym również tych co do oceny prawno – karnej zarzucanego oskarżonemu czynu, wymiaru kary bądź środków karnych, z obowiązującymi przepisami prawa karnego materialnego.

W sytuacji, w której treść owego wniosku tychże regulacji prawnych nie respektuje, niewątpliwym obowiązkiem sądu jest bądź to uzależnienie swojej decyzji o uwzględnieniu tego wniosku od dokonania w nim zmian konwalidującej tą dostrzeżoną jego wadliwość (art. 387 § 3 k.p.k.), bądź też rozpoznanie w dalszym ciągu sprawy na zasadach ogólnych.  

 

Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 marca 2016 r., sygn. akt IV KK 60/16, opubl. LEX nr 2005662, stwierdzając, że sąd rozstrzygając w przedmiocie złożonego w trybie art. 387 k.p.k. wniosku oskarżonego, związany jest treścią tego wniosku, co nie oznacza obowiązku jego uwzględnienia. Wszak sąd zobowiązany jest sprawdzić zaistnienie wszystkich warunków dopuszczalności tego rodzaju dobrowolnego poddania się odpowiedzialności karnej, które tenże przepis w § 1 i § 2 określa. W sytuacji zaś dostrzeżenia jakichkolwiek wad propozycji oskarżonego, powinnością Sądu jest uzależnienie uwzględnienia wniosku od dokonania w nim stosownej zmiany (art. 387 § 3 kpk) (podobnie: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2013 r., sygn. akt II KK 98/13 Prok.i Pr.-wkł. 2013/7-8/10, LEX nr 1299166, oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2014 r., sygn/ akt II K 144/14 Lex nr 1498814)

 

Niemożność samodzielnego dokonania przez sąd zmiany we wniosku oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze

Sąd rozpoznający sprawę w związku z wnioskiem złożonym w trybie przewidzianym w art. 387 § 1 k.p.k. nie ma możliwości samodzielnego modyfikowania zakresu odpowiedzialności karnej oskarżonego bez podjęcia działań przewidzianych w art. 387 § 3 k.p.k. i doprowadzenia do zmian we wniosku zaakceptowanych przez podmioty wymienione w § 2 tego przepisu. Możliwość uzależnienia przez sąd uwzględnienia złożonego w trybie § 1 art. 387 k.p.k. wniosku od dokonania w nim wskazanej przez siebie zmiany oznacza także konieczność zwrócenia wnioskodawcy przez sąd uwagi, że jego propozycja nie spełnia wszystkich wymogów prawa. Zaś ewentualne ujawnienie się braku warunków do uwzględnienia wniosku w całości w dotychczasowej postaci i niemożność dokonania stosownego uzgodnienia, prowadzi w konsekwencji do rozpoznawania sprawy na zasadach ogólnych (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2016 r., sygn. akt IV KK 60/16, opubl. LEX nr 2005662).  

 

Orzeczenie przez sąd kary innej niż umówiona

Jak wskazano wyżej, treść przepisów art. 387 § 1 i 2 kpk. nie daje Sądowi I instancji możliwości wymierzenia kary innej niż proponowana we wniosku o dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej, jaka została zaakceptowana przez uprawnionych uczestników postępowania, a następnie stanowiła podstawę podjętej przez Sąd decyzji o wydaniu wyroku skazującego bez przeprowadzania postępowania dowodowego. Sąd wprawdzie nie jest związany wydanym postanowieniem co do uwzględnienia wniosku oskarżonego, jednak każda zmiana zapatrywania co do zaaprobowanych wcześniej warunków skazania pociągać musi za sobą jednoczesną decyzję o odstąpieniu od postępowania w trybie uregulowanym w art. 387 kpk.

 

Skoro sąd nie skorzystał z możliwości przewidzianej w art. 387 § 3 kpk, tj. uzależnienia uwzględnienia wniosku oskarżonego od dokonania w nim wskazanej przez siebie zmiany, to zrezygnował też z rozpoznania sprawy na zasadach ogólnych, to zastosowanie innej kary niż umówiona stanowiło rażące naruszenie prawa (tak: wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 6 maja 2014 r., sygn. akt VI Ka 201/14).

 

Dobrowolne poddanie się karze a warunkowe umorzenie postępowania

Zasadnie wskazuje się w orzecznictwie, że w żadnym wypadku w trybie art. 387 k.p.k. nie można orzekać o warunkowym umorzeniu postępowania, przepis ten bowiem dopuszcza tylko wydanie wyroku skazującego, a warunkowe umorzenie w razie stwierdzenia na rozprawie takich możliwości jest dopuszczalne w trybie art. 414 (tak: Grzegorczyk T., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Zakamycze, 2003).

Kwestią tą zajął się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 17 maja 2000 r., sygn. I KZP 7/00 (OSNKW 2000/5-6/51, Prok.i Pr.-wkł. 2000/7-8/15, Biul.SN 2000/6/1), gdzie wskazał, że w trybie przewidzianym w art. 387 k.p.k. dopuszczalne jest tylko wydanie wyroku skazującego, a nie wyroku warunkowo umarzającego postępowanie karne. 

 

Zgodnie z art. 414 § 1 kpk,  w razie stwierdzenia po rozpoczęciu przewodu sądowego danych przemawiających za warunkowym umorzeniem postępowania, sąd umarza postępowanie warunkowo. Wynika stąd, że prawidłowo zgromadzony materiał dowodowy powinien być przez Sąd poddany wnikliwej ocenie, zgodnie z zasadami swobodnej oceny dowodów jak i zasad logicznego rozumowania, pozwalającej na ustalenie, bądź wykluczenia istnienia przesłanek odpowiedzialności oskarżonej. Sąd, kierując się zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego oraz mając na uwadze całokształt okoliczności sprawy, winien poczynić właściwe ustalenia faktyczne i w zależności od tych ustaleń wypowiedzieć się w przedmiocie winy bądź niewinności oskarżonej, nadto ocenić stopień społecznej szkodliwości jej czynu i stopień zawinienia.

Zatem w trakcie postępowania sądowego (w tym po uchyleniu wyroku) możliwe jest wydania wyroku umarzającego warunkowo postępowanie, jednakże nie w trybie art. 387 k.p.k., zaś zależne będzie od oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu i stopnia zawinienia (tak: wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 28 sierpnia 2018 r., sygn. akt VI Ka 594/18).

 

Kontrola odwoławcza w sprawie w której zastosowano dobrowolne poddanie się karze

Przepisy art. 387 § 1 i 2 k.p.k., wyłączające możliwość orzekania kary innej niż określona we wniosku oskarżonego o wydanie wyroku skazującego, obowiązują tylko w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji. Natomiast kontrola odwoławcza odbywa się na zwyczajnych zasadach, co oznacza, że ocena zasadności zarzutów apelujących przebiega według ogólnych kryteriów ustawowych niezależnie od tego, czy do wydania zaskarżonego wyroku doszło w trybie art. 387 k.p.k. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2009 r. sygn. V KK – 29/09, oraz wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 14 czerwca 2013 r., sygn. akt II AKa 117/13).

 

Sąd Odwoławczy rozpoznający sprawę przede wszystkim winien w ramach kontroli instancyjnej zbadać, czy zostały spełnione warunki formalne do skorzystania z instytucji dobrowolnego poddania się karze, a następnie ocenić czy w istocie sąd I instancji trafnie uznał, iż ziściły się ustawowe przesłanki do wydania wyroku w trybie art. 387 kpk, a zwłaszcza czy okoliczności zarzucanego oskarżonemu czynu nie budzą wątpliwości (tak: wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 22 maja 2015 r., sygn. akt VIII Ka 254/15).

 

Zakaz podnoszenia w apelacji zarzutów zwróconych przeciwko podstawie faktycznej wyroku lub wysokości orzeczonej kary 

Nie budzi wątpliwości, że cechą trybu konsensualnego z art. 387 kpk jest rezygnacja z postępowania dowodowego przed sądem (art. 387 § 1 kpk), co oznacza, że przedmiotem konsensusu staje się całokształt okoliczności faktycznych związanych z zarzucanymi oskarżonemu czynami.

Możliwość wyrokowania w trybie konsensualnym spowodowała konieczność wprowadzenia do ustawy przepisów przeciwdziałających instrumentalnemu wykorzystywaniu przez oskarżonych trybów konsensualnych. Ustawa z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r., poz. 1247 ze zm.), w miejsce warunków wyłączenia działania wobec takich osób zakazu reformationis in peius, wprowadziła ograniczenie podstaw apelacyjnych.

 

W związku z powyższym, zgodnie z art. 447 § 5 kpk, podstawą apelacji nie mogą być zarzuty określone w art. 438 pkt 3 i 4, związane z treścią zawartego porozumienia, o którym mowa w art. 343, art. 343a i art. 387, a zatem zarzuty:

  • błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia;
  • rażącej niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka.

Istotne jest przy tym pouczenie oskarżonego o brzmieniu tego przepisu.

 

Niedopuszczalne jest więc kwestionowanie ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia wydanego w trybie konsensualnym oraz wysokości wymierzonej kary i zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego lub innego środka (tak: Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu w wyroku z dnia 20 czerwca 2017 r., sygn. akt II Kz 103/17).

 

Kwalifikacja zarzutu wskazanego w apelacji w kontekście zakazu z art. 447 § 5 kpk

Oczywistym jest, że dla oceny z jakim zarzutem mamy do czynienia w środku odwoławczym wnoszonym od orzeczenia wydanego w trybie konsensualnym nie decyduje kwalifikacja zarzutu wskazana przez autora tego środka odwoławczego, a faktyczna treść zarzutu. Pod podjęciem zarzut odwoławczy rozumie się bowiem faktycznie zawarte w skardze odwoławczej twierdzenia o uchybieniach, których zdaniem skarżącego dopuścił się sąd pierwszej instancji, odpowiadające kategoriom wymienionym w art. 438 kpk.

 

Ograniczenie zawarte w art. 447 § 5 kpk oznacza zatem brak możliwości podnoszenia w apelacji również takich zarzutów, które wprawdzie zostały przedstawione jako zarzuty obrazy przepisów prawa materialnego albo prawa procesowego (art. 438 pkt 1 i 2 kpk), ale w rzeczywistości zwrócone są wyłącznie przeciwko podstawie faktycznej wyroku lub wysokości orzeczonej kary. Gdyby przyjąć, że dla oceny spełnienia przez apelację wnoszoną od rozstrzygnięcia konsensualnego warunku formalnego w postaci wskazania dopuszczalnych przez ustawę zarzutów odwoławczych (art. 447 § 5 kpk) decydujące znaczenie ma określenie kategorii zarzutu przedstawione w apelacji, a nie faktyczna treść zarzutu, to ograniczenie zawarte w art. 447 § 5 kpk byłoby w praktyce fikcyjne i wyrażało pustą normę.

Pod pozorem dopuszczalnego przez art. 447 § 5 kpk a contrario zarzutu obrazy przepisów prawa (zwłaszcza procesowego), można byłoby kwestionować w szerokim zakresie każde ustalenie będące przedmiotem zawartego porozumienia i rozstrzygnięcie o karze (tak: Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu w wyroku z dnia 20 czerwca 2017 r., sygn. akt II Kz 103/17).

 

Zarzuty apelacyjne niezwiązane z treścią zawartego porozumienia

Z treści art. 447 § 5 kpk a contrario wynika, że wyrok wydany w trybie konsensualnym może zostać zaskarżony tylko z powodu obrazy przepisów prawa materialnego lub obrazy przepisów postępowania mogących mieć wpływ na treść orzeczenia (art. 438 pkt 1 i 2 kpk), jeżeli zarzuty te nie są związane z związane z treścią zawartego porozumienia, o którym mowa w art. 387 kpk, a także w wypadku zaistnienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej z art. 439 § 1 kpk (tak: J. Skorupka, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Legalis 2016, t. 8 do art. 447, oraz  Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu w wyroku z dnia 20 czerwca 2017 r., sygn. akt II Kz 103/17).

Dopuszczalne zarzuty obrazy prawa materialnego i prawa procesowego w apelacji od wyroku wydanego w trybie dobrowolnego poddania się karze, które nie odnoszą się do faktów, będących podstawą orzeczenia, co do których oskarżony zawarł prawidłowe porozumienie, to m.in. te, wyrażające przede wszystkim twierdzenia o niespełnieniu przez orzeczenie Sądu I instancji przesłanek wyrokowania w trybie określonym w tym przepisie (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2003 r., sygn. akt II KK 188/02, R – OSNKW 2003, poz. 864, oraz wyrok Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu z dnia 20 czerwca 2017 r., sygn. akt II Kz 103/17).

 

Definicja obrazy przepisów prawa materialnego

Obraza przepisów prawa materialnego może mieć postać błędnej interpretacji przepisu, związanej głównie z kwalifikacją prawną czynu; może też polegać na niezastosowaniu przepisu bezwzględnie obowiązującego albo zastosowaniu przepisu pomimo bezwzględnego zakazu. Obraza przepisów prawa materialnego to błędne zakwalifikowanie czynu oskarżonego, skazanie oskarżonego pomimo braku znamion przestępstwa w czynie oskarżonego (tak: J. Skorupka, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Legalis 2016, t. 3 do art. 438).

 

Konsekwencja naruszenia zakazu podnoszenia w apelacji zarzutów z art. 438 pkt 3 i 4 kpk

Naruszenie przepisu art. 447 § 5 kpk skutkuje zastosowaniem art. 430 § 1 kpk w zw. z art. 429 § 1 kpk, jako że apelacja jest niedopuszczalna z mocy ustawy.

 

Wyłączenie zakazu reformationis in peius przy dobrowolnym poddaniu się karze

Jak już podnoszono, wyłączenie zakazu reformationis in peius jest uzasadnione w sytuacji, gdy dojdzie do skazania w trybie dobrowolnego poddania się karze, przy spełnieniu warunków określonych w art. 387 k.p.k., a następnie oskarżony zakwestionuje rozstrzygnięcie zawarte w wyroku wydanym na jego wniosek i zgodnie z zawartą w tym wniosku propozycją.

Natomiast zakaz reformationis in peius będzie obowiązywał, jeżeli przyczyny uchylenia wyroku nie leżą po stronie oskarżonego, lecz po stronie sądu. Chodzi przede wszystkim o sytuację, gdy oskarżony podnosi uzasadnione zarzuty obrazy przepisów prawa materialnego, przepisów prawa procesowego w zakresie nieobjętym trybem art. 387 k.p.k., czy też mają miejsce uchybienia stanowiące bezwzględne przyczyny odwoławcze z art. 439 k.p.k. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2009 r. sygn. V KK – 29/09, oraz wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 14 czerwca 2013 r., sygn. akt II AKa 117/13).

 

Zaskarżenie wyroku przez prokuratora i dobrowolne poddanie się karze przed sądem odwoławczym

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 października 2009 r. sygn. V KK – 29/09 stwierdził, że od wynegocjowanych warunków skazania bez przeprowadzenia postępowania dowodowego można odstąpić tylko w razie ponownego rozpoznania sprawy przed sądem pierwszej instancji na ogólnych zasadach, albo po zawarciu nowej ugody co do wymiaru kary w trybie art. 387 k.p.k. przed sądem odwoławczym.

Zmiana wyroku wydanego przez sąd I instancji w warunkach konsensualizmu procesowego jest możliwa przed sądem odwoławczym, jeżeli strony wyrażą ponownie zgodę na wymierzenie kary – tym razem współmiernej – na nowych warunkach. Natomiast brak takiego porozumienia w sytuacji, gdyby sąd odwoławczy uznał argumenty apelacji prokuratora w przedmiocie zarzutu obrazy prawa materialnego, za uzasadnione, winien prowadzić do uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania na zasadach ogólnych.

 

Stanowisko to potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 sierpnia 2012r. sygn. V KK – 208/12 (OSNKW 2012, nr 12, poz. 132) stwierdzając, że sąd odwoławczy, uwzględniając zarzut obrazy prawa materialnego wysunięty w apelacji wniesionej na niekorzyść oskarżonego od orzeczenia o karze, zawartego w wydanym w trybie konsensualnym wyroku skazującym (art. 387 § 1 i 2 k.p.k.), nie jest władny do wydania rozstrzygnięcia reformatoryjnego przez zwiększenie dolegliwości karnej wykraczającej poza zakres porozumienia przyjętego na podstawie art. 387 § 2 k.p.k. przed sądem pierwszej instancji, jeżeli strony tego porozumienia, biorąc w rachubę jego nowe, wynikające z żądania apelacji warunki, ponownie nie wyraziły na nie swej zgody (braku sprzeciwu). W takim wypadku sąd odwoławczy obowiązany jest do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania na zasadach ogólnych.

 

Podobny pogląd został zawarty w wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2011 r., sygn. akt IV KK 315/11, opubl. LEX nr 1027197, stwierdzającym, że tylko w razie zawarcia przed sądem odwoławczym nowej ugody co do wymiaru kary, w trybie art. 387 k.p.k., można od uzgodnionych uprzednio warunków skazania bez przeprowadzenia postępowania dowodowego odstąpić. Brak takiego porozumienia, w sytuacji, gdy sąd odwoławczy uznał zarzuty podniesione w apelacji za zasadne, powinien prowadzić do uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania

 

Przykład zawarcia porozumienia o dobrowolnym poddaniu się karze przed sądem odwoławczym

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 14 czerwca 2013 r., sygn. akt II AKa 117/13 stwierdził, że brak potrzeby uchylenia zaskarżonego wyroku i wydanie orzeczenia reformatoryjnego, uwzględniającego zarzuty apelacji oskarżyciela publicznego i prowadzącego do wydania surowszego rozstrzygnięcia wobec oskarżonego następuje, jeżeli po przekazaniu sprawy wraz ze środkami odwoławczymi w oparciu o przepis art. 448 § 1 k.p.k., w postępowaniu odwoławczym oskarżony osobiście lub za pośrednictwem obrońcy złoży oświadczenie, z którego wynika, że wyraża zgodę na zmianę warunków porozumienia, zawartego przed Sądem I instancji co do skazania w trybie art. 387 k.p.k.

W przywołanej sprawie oskarżyciel publiczny oraz pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego oświadczyli zgodnie, że wyrażają zgodę na zmianę warunków porozumienia zwartego przed Sądem I instancji w trybie art. 387 k.p.k. i nie sprzeciwiają się oddaniu oskarżonego pod dozór kuratora sądowego w okresie próby; jednocześnie wnieśli zgodnie o uwzględnienie zarzutów z apelacji prokuratora i zmianę zaskarżonego wyroku zgodnie z tymi zarzutami.

 

W przewdmiotowej sprawie, zarzut apelacyjny braku oddania oskarżonego pod dozór kuratora sądowego wynikał z brzmienia przepisu art. 65 § 1 k.k., nakazującego stosowanie zasad przewidzianych w art. 64 § 2 k.k. do sprawców, którzy z popełnienia przestępstwa uczynili sobie stałe źródło dochodu. Jedną z konsekwencji, zgodnie z art. 73 § 2 k.k., jest tu obowiązek oddania sprawcy pod obligatoryjny dozór kuratora w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, 

 

 

Na temat pokrewnej instytucji – wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego – czytaj tutaj

 

Kliknij gwiazdkę, aby dokonać oceny!

Średnia ocena 0 / 5. Liczba głosów: 0

Jak dotąd brak głosów! Bądź pierwszą osobą, która oceni ten artykuł.

Jeżeli post okazał się przydatny …

Dołącz do nas w mediach społecznościowych!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Protected with IP Blacklist CloudIP Blacklist Cloud

Umówienie spotkania 9:00-19:00