Stosownie do art. 338a Kodeksu postępowania karnego oskarżony, któremu zarzucono przestępstwo zagrożone karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności (chodzi o zagrożenie wynikające z sankcji przepisu ustawy karnej), może przed doręczeniem mu zawiadomienia o terminie rozprawy złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego, orzeczenie przepadku lub środka kompensacyjnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego.
Wniosek ten może również dotyczyć wydania określonego rozstrzygnięcia w przedmiocie poniesienia kosztów procesu. Wniosek może być uwzględniony na posiedzeniu.
W przypadku uwzględnienia wniosku postępowania dowodowego nie prowadzi się (art. 343 § 4 kpk).
Forma wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego
Jak każde pismo procesowe, wniosek o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego powinien zawierać (art. 119 § 1 kpk):
- oznaczenie organu, do którego jest skierowany, oraz sprawy, której dotyczy;
- oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo, a także – w pierwszym piśmie złożonym w sprawie – numer telefonu, telefaksu i adres poczty elektronicznej lub oświadczenie o ich nieposiadaniu;
- treść wniosku z uzasadnieniem;
- datę i podpis składającego pismo.
Termin złożenia wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego
Wniosek można złożyć do czasu doręczenia oskarżonemu zawiadomienia o terminie rozprawy. Chodzi o pierwszy termin rozprawy. W literaturze podnosi się jednak, że skoro w art. 338a kpk nie ma wyraźnego zastrzeżenia, iż chodzi o pierwszą rozprawę, to należy przyjąć, że termin ten odżywa w przypadku prowadzenia rozprawy od początku, np. na skutek uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi meriti (tak: Świecki D. (red.), Augustyniak B., Eichstaedt K., Kurowski M. Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany).
Jeżeli natomiast wniosek wpłynął do sądu po wyznaczeniu daty rozprawy, istnieje możliwość rozpoznania go na tejże rozprawie, nawet bez konieczności otwierania przewodu sądowego. Podobnie w sytuacji, gdy wniosek zostanie nadany u operatora pocztowego w terminie, ale wpłynął do sądu po wyznaczeniu rozprawy – może on zostać rozpoznany na rozprawie przed otwarciem przewodu sądowego. Wtedy też na rozprawie nastąpić może doręczenie odpisu wniosku oskarżycielowi publicznemu i pokrzywdzonemu (art. 343a § 1 kpk) (tak: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, pod red: Prof. UwB dr hab. Andrzej Sakowicz).
Posiedzenie sądu w przedmiocie wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego
Prezes sądu może skierować sprawę na posiedzenie, jeżeli oskarżony, któremu zarzucono przestępstwo zagrożone karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności, przed doręczeniem mu zawiadomienia o wyznaczeniu rozprawy złożył wniosek o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego a prezes sądu uzna, że cele postępowania nie sprzeciwiają się rozpoznaniu sprawy na posiedzeniu (art. 339 § 3a kpk).
Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo wziąć udział w posiedzeniu w przedmiocie wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego. Udział podmiotów wskazanych w zdaniu pierwszym w posiedzeniu jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi (art. 343 § 5 kpk). O terminie posiedzenia zawiadamia się strony i pokrzywdzonego, przesyłając im odpis wniosku (art. 343a § 1 kpk).
Zawiadamiając pokrzywdzonego o posiedzeniu poucza się go o możliwości zakończenia postępowania bez przeprowadzenia rozprawy oraz wcześniejszego złożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 54 § 1 kpk (oświadczenie pokrzywdzonego, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego) (art. 343 § 5 kpk).
Warunki uwzględnienia wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego
Sąd może uwzględnić wniosek o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte. Uwzględnienie wniosku jest możliwe tylko wówczas, gdy nie sprzeciwi się temu prokurator (art. 343a § 2 kpk).
Do wskazanego wniosku stosuje się odpowiednio przepis art. 343 kpk (art. 343a § 2 kpk). Wynika stąd, że:
- Jeżeli nie ma zastosowania art. 46 Kodeksu karnego (obowiązek naprawienia, w całości albo w części, wyrządzonej przestępstwem szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę), sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku od naprawienia szkody w całości albo w części lub od zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (art. 343 § 1 kpk). W tym przypadku, jeżeli sąd uzna za celowe ze względu na możliwość porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia, może odroczyć posiedzenie, wyznaczając stronom odpowiedni termin; na wniosek oskarżonego i pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień, sąd zarządza stosowną przerwę lub odracza posiedzenie (art. 343 § 1 w zw. z 341 § 3 kpk).
- Uwzględnienie wniosku jest możliwe tylko wówczas, jeżeli nie sprzeciwi się temu pokrzywdzony, należycie powiadomiony o terminie posiedzenia (art. 343 § 2 kpk).
- Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku od dokonania w nim przez prokuratora wskazanej przez siebie zmiany, zaakceptowanej przez oskarżonego (art. 343 § 3 kpk).
Ocena wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego przez sąd
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 28 października 2016 r., sygn. akt II AKa 277/16, stwierdził, że sąd nie jest związany wnioskiem oskarżonego i prokuratora. Uzgodnienia dokonane przez oskarżonego i prokuratora podlegają ocenie i kontroli sądu (w sprawie sąd nie uwzględnił wniosku oskarżonego o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego oceniając, że postawa oskarżonego nie daje rękojmi, że cele postępowania karnego zostaną osiągnięte, a nadto sąd wskazał na wadliwość oceny prawnej czynu oskarżonego dokonanej w akcie oskarżenia).
Uwzględnienie wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego
Sąd, uwzględniając wniosek, skazuje oskarżonego wyrokiem (art. 343 § 6 kpk).
Przed uwzględnieniem wniosku sąd poucza obecnego oskarżonego o treści art. 447 § 5 kpk stanowiącego, że podstawą apelacji nie mogą być zarzuty określone w art. 438 pkt 3 i 4 tj.:
- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia;
- rażąca niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka,
związane z treścią wyroku wydanego na podstawie wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego (art. 343 § 5a kpk w zw. z art. 343a § 2 kpk).
Nieuwzględnienie wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego
Postanowienie o nieuwzględnieniu wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego może być również wydane na posiedzeniu, o którego terminie nie zawiadomiono uczestników uprawnionych do stawiennictwa (art. 343b kpk).
W razie złożenia kolejnego wniosku podlega on rozpoznaniu na rozprawie (art. 343a § 3 kpk).
Zastosowanie do wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego przepisów o dobrowolnym poddaniu się karze
Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie w wyroku z dnia 19 czerwca 2017 r., sygn. akt VI Ka 1642/16, stwierdził, że zastosowanie art. 387 § 2 kpk (dobrowolne poddanie się karze) do wniosku złożonego w trybie art. 338a kpk (wniosek o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego), zamiast art. 343a § 2 kpk, nie powoduje uznania, że zaszła obraza przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia.
Przepisy te są co do zasady tożsame, odnoszą się jedynie do wniosków złożonych na różnych etapach postępowania, dlatego nie należało uznać tego za obrazę przepisów postępowania (w sprawie prokurator w apelacji trafnie sformułował zarzut odwoławczy choć mylnie odwołał się do art. 387 § 1 kpk zamiast art. 338a kpk).
Skutki niewyznaczenia przez sąd posiedzenia w przedmiocie wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego
Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w wyroku z dnia 29 lipca 2016 r., sygn. akt IV Ka 361/16, uznał, że w przypadku złożenia wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, o jakim mowa w art. 338a kpk, winien być zastosowany taki tryb procedowania, jaki wynika z art. 339 § 1 pkt 4 kpk w zw. z art. 343a kpk w zw. z art. 343 kpk. Dotyczy to także tych przypadków, gdy sąd ma świadomość, że brak jest podstaw do uwzględniania wniosku, a sprawa winna być rozpoznana na zasadach ogólnych.
Sąd ten uznał jednak w przywołanej sprawie, że odstąpienie tego trybu pozostawało bez wpływu – nawet potencjalnego – na zaskarżony wyrok.
Skierowanie sprawy na rozprawę od razu, bez wyznaczania posiedzenia celem wydania negatywnego rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosku o dobrowolne skazanie i późniejsze rozpoznanie sprawy na zasadach ogólnych, nie ograniczyło bowiem praw oskarżonego w dalszym etapie procesu. W jego dalszym toku dysponował on wszelkimi przewidzianymi prawem procesowym środkami i gwarancjami, aby ubiegać się o taki sposób zakończenia procesu – jeśli chodzi o wymiar kary – jak postulowany wcześniej we wniosku o dobrowolne się jej poddanie.
Otrzymując wezwanie na rozprawę wyznaczoną „ od razu ”, tj. bez uprzedniego rozpoznania wniosku o poddanie się karze na posiedzeniu, oznaczało, że wniosek ten, jakkolwiek z pominięciem ustawowego trybu, to jednak nie został przez sąd uwzględniony, a sprawa będzie rozpoznawana na zasadach ogólnych. Jeżeli zaś strona poczuła się zaskoczona tym, iż rozprawa została wyznaczona bez przeprowadzenia posiedzenia w przedmiocie wniosku, a w szczególności uznawała, że pozbawiono jej dostatecznej ilości czasu, aby się do rozprawy należycie przygotować, mogła domagać się z tego powodu jej odroczenia. Takich okoliczności jednak w sprawie nie sygnalizowano. Nie było zatem żadnych podstaw, aby uznać, iż niedochowanie trybu, o jakim mowa w art. 339 § 1 pkt 4 kpk w zw. z art. 343a kpk w zw. z art. 343 kpk, mogło wywrzeć wpływ na treść wydanego później wyroku.
Wniosek o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego jako okoliczność łagodząca w sprawie
Sąd Okręgowy w Poznaniu w wyroku z dnia 7 września 2015 r., sygn. akt III K 182/15, uznał za okoliczności łagodzącą postawę procesową oskarżonego, który przyznał się do popełnienia zarzucanego mu przestępstwa i w trybie art.338a kpk złożył wniosek o wydanie wyroku skazującego na posiedzeniu.
Zmiana stanowiska oskarżonego co do dopuszczenia się czynu po złożeniu wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego
Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 18 maja 2018 r., sygn. akt II AKa 145/18, stwierdził, że to, iż oskarżony powoływał się, że złożył wniosek o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego przez pomyłkę jawi się jako absurdalne, wszak złożenie go miało miejsce już po zapoznaniu się osobiście przez oskarżonego z materiałem dowodowym i po wpłynięciu aktu oskarżenia do sądu. Trudno było zatem w sprawie przyjąć, iż składając ów wniosek nie zdawał sobie sprawy jakiego zdarzenia ma dotyczyć.
Brak złożenia dokładnych wyjaśnień a powodzenie wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego
Sąd Rejonowy w Bełchatowie w wyroku z dnia 19 lipca 2019 r., sygn. akt II K 389/19, uznał, że pomimo tego, że oskarżony nie był w stanie dokładnie opowiedzieć, co się działo, ponieważ wskutek tego, iż znajdował się pod wpływem alkoholu, niewiele pamiętał, to że oskarżony przyznał się do popełnienia zarzucanych czynów, a okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budziły wątpliwości, postawa oskarżonego wskazywała, że cele postępowania zostaną osiągnięte, Sąd uwzględnił wniosek o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego.
W sprawie za wiarygodną uznano treść dokumentów zaliczonych w poczet materiału dowodowego, gdyż zostały one wydane przez uprawnione do tego organy oraz stwierdzają okoliczności niekwestionowane w toku postępowania.
Związanie sądu cywilnego prawomocnym skazaniem osoby w wyniku jej wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego
Sąd cywilny, zważywszy na uregulowania zawarte w art. 11 kpc, jest związany ustaleniami wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku co do popełnienia przestępstwa, czyli okolicznościami składającymi się na jego stan faktyczny znajdującymi się w sentencji, tj. osobą sprawcy, przedmiotem przestępstwa, czynem przypisanym oskarżonemu, czasem i miejscem jego popełnienia, a także i osobą nim pokrzywdzoną, o ile należy do znamion przedmiotowych konkretnego przestępstwa (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 1977 r., sygn. akt IV PR 63/77, publik. LEX nr 7928).
Moc wiążąca wyroków karnych została wprowadzona dla uniknięcia możliwości wydawania na podstawie tych samych stanów faktycznych różnych orzeczeń w sprawach cywilnych i karnych (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2004 r., sygn. akt I CK 137/03).
Sąd, rozpoznając sprawę cywilną, nie może więc dokonywać jakichkolwiek własnych ustaleń co do wyżej wskazanych okoliczności i musi przyjąć, iż skazany (powód w sprawie cywilnej) popełnił przestępstwa przypisane mu wyrokiem karnym.
Sąd Okręgowy w Słupsku w wyroku z dnia 26 lutego 2018 r., sygn. akt I C 398/17, w sprawie cywilnej wszczętej na skutek twierdzeń powoda zarzucającego świadkom złożenie fałszywych zeznań w sprawie karnej, w której powód został skazany wskutek uwzględnienia jego wniosku o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, uznał, że w istocie zarzuty powoda dotyczą postępowania dowodowego w sprawie karnej. Tymczasem skoro sąd cywilny, jak to już wyjaśniono, nie może, z uwagi na treść art. 11 kpc, dokonywać ustaleń sprzecznych z wydanym w sprawie karnym wyrokiem skazującym, to nie może prowadzić w tym zakresie postępowania dowodowego, a tym bardziej dokonywać odmiennej, niż to uczynił sąd karny, oceny dowodów, w szczególności co do wiarygodności zeznań świadków.
Sąd Okręgowy przyjął, że pomimo tego, iż wyrok skazujący został wydany w trybie art. 338a kpk, a więc w wyniku uwzględnienia przez sąd karny wniosku powoda o dobrowolne poddanie się karze i wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, co spowodowało, że sąd karny nie prowadził postępowania dowodowego, to podstawę skazania stanowiło złożenie wniosku przez oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze i wydanie wyroku skazującego oraz uznanie przez sąd karny, że sprawstwo i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości, zatem zachodzą przesłanki do uwzględnienia wniosku. W sytuacji przyznania się przez powoda (oskarżonego w sprawie karnej) do popełnienia przestępstwa, a co więcej, złożenia przez niego wniosku o wydanie wyroku skazującego, zadaniem sądu, niezrozumiałe było kierowanie przez niego jakichkolwiek roszczeń przeciwko pozwanym w sprawie cywilnej opartych na argumentacji, iż został przez nich pomówiony w sprawie karnej, co doprowadziło do jego skazania.
Skazujący powoda wyrok karny nie został wzruszony, powód też nie dysponował wyrokami skazującymi pozwanych za złożenie fałszywych zeznań. Z uwagi więc na treść prawomocnego wyroku karnego, którym powód został skazany za popełnienie przestępstw, przy uwzględnieniu, iż wyrok ten wydany został w wyniku uwzględnienia wniosku powoda o dobrowolne poddanie się karze i wydanie wyroku skazującego, a także wobec niewykazania przez powoda jakiejkolwiek szkody, powództwo powoda oparte na twierdzeniu, że pozwani (a świadkowie i pokrzywdzony w postępowaniu karnym) w wyniku fałszywych zeznań doprowadzili do skazania powoda, zostało na podstawie art. 6 kc i art. 11 k.p.c. oddalone jako oczywiście bezzasadne.
Na temat pokrewnej instytucji – dobrowolnego poddania się karze – czytaj tutaj
