Przejdź do treści
Adwokat Kraków » Blog prawny » Prawo cywilne

Skarga na czynności komornika – obrona przed bezprawną egzekucją komorniczą

 

Wybór środka ochrony prawnej w postępowaniu egzekucyjnym

W postępowaniu egzekucyjnym funkcjonują w sposób autonomiczny różne środki ochrony prawnej, a osoba uprawniona może z nich swobodnie korzystać. Na tym tle powstaje pragmatyczny problem umiejętnego korzystania z tych środków, adekwatnego do zaistniałej sytuacji. Nie ma natomiast hierarchii środków prawnych (wniosku, skargi, powództwa, zarzutów…), ponieważ uruchomienie każdego z nich uzależnione jest od ustawowych przesłanek. Jeżeli istniejąca sytuacja dozwala na wykorzystanie kilku środków prawnych naraz, to wybór należy do uprawnionego. Aktualne przepisy procesowe ograniczyły bowiem wydatnie aktywność (nadaktywność) sądu co do możliwości działania z urzędu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2003 r., V CKN 18/01).

 

Skarga na czynności komornika

Art. 767 k.p.c. wprowadza instytucję skargi na czynności komornika. Przewiduje ona, że na czynności komornika przysługuje skarga do sądu rejonowego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Dotyczy to także zaniechania przez komornika dokonania czynności. Do rozpoznania skargi na czynności komornika właściwy jest sąd, przy którym działa komornik. Natomiast, jeżeli do prowadzenia egzekucji został wybrany komornik poza właściwością ogólną, skargę rozpoznaje sąd, który byłby właściwy według ogólnych zasad.

 

Podmioty uprawnione do złożenia skargi na czynności komornika

Skargę może złożyć strona lub inna osoba, której prawa zostały przez czynności lub zaniechanie komornika naruszone bądź zagrożone.

 

Bezprawne zajęcie przez komornika przedmiotu osoby trzeciej a instytucja skargi na czynności komornika

Podstawą skargi na czynności komornika jest naruszenie przepisów procesowych przez komornika podczas dokonywania czynności. W przypadku natomiast, gdy zgodnie z przepisami procesowymi doszło do zajęcia przez komornika składnika majątkowego osoby trzeciej , z którego wierzyciel nie ma prawa zaspokoić swojej wierzytelności, osobie takiej przysługuje tzw. powództwo ekscydencyjne (interwencyjne) z Art. 841 k.p.c.

Naruszenie dotyczy tu bowiem prawa materialnego, nie zaś procesowego – osobie trzeciej przysługują argumenty związane z regulacjami prawa materialnego, a nie procesowego. Sytuacja legalnego zajęcia przez komornika przedmiotu osoby trzeciej ma najczęściej miejsce w przypadku, gdy komornik kieruje egzekucję do rzeczy będącej we władaniu dłużnika, a stanowiącej własność osoby trzeciej (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 27 października 2016 r., I ACa 273/16).

 

Pomiędzy instytucją skargi na czynności komornika a powództwem ekscydencyjnym nie istnieje sprzeczność, czy też rywalizacja. Złożenie skargi na czynności procesowe komornika stanowi jednak kwestionowanie formalnej poprawności działań komornika, a zatem tamuje możliwość wytoczenia powództwa ekscydencyjnego. Jeżeli bowiem skierowanie egzekucji do jakiegoś przedmiotu stanowi uchybienie procesowe, to pierwszeństwo mają zawsze środki ochrony procesowej, choćby nawet przedmiot rzeczywiście nie stanowił własności dłużnika. Nielogiczne byłoby więc żądanie od sądu zwolnienia przedmiotu od egzekucji, jeżeli egzekucja ta, jako niedopuszczalna, podlegałaby umorzeniu (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 1968 r., III CZP 89/67).

 

Czynności będące przedmiotem skargi na czynności komornika

Podstawy skargi nie zostały wskazane, można więc oprzeć ją na każdej proceduralnej wadliwości czynności dokonanej lub zaniechanej.
Skargę można przykładowo wnieść na takie czynności komornika, jak: postanowienie o zawieszeniu postępowania egzekucyjnego, zaniechanie zawiadomienia dłużnika o wszczęciu egzekucji , zajęcie rzeczy, odebranie zajętej rzeczy, zaniechanie wydania z urzędu postanowienia o umorzeniu egzekucji itd.

Skarga nie może być oparta na zarzutach materialnoprawnych. Nie podlegają zaskarżeniu skargą, np. plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji, oraz tzw. czynności wewnętrzne komornika, czyli czynności, które nie wywołują skutków dla postępowania egzekucyjnego (np. działania dotyczące zarządzania kancelarią, prowadzenie księgowości) (tak: Ereciński Tadeusz (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom V. Postępowanie egzekucyjne, wyd. V, WK 2016).

 

Skarga nie przysługuje na zarządzenie komornika o wezwaniu do usunięcia braków pisma, na zawiadomienie o terminie czynności oraz na uiszczenie przez komornika podatku od towarów i usług.
Czynności komornika, których negatywnych skutków za pomocą skargi nie da się uchylić, nie mogą być również przedmiotem skargi na czynności komornika, chociażby czynności te dokonane zostały z naruszeniem przepisów postępowania egzekucyjnego (F. Zedler, Dopuszczalność skargi na czynności komornika, Pal. 1987, nr 12, s. 1 i n.).

W postanowieniu z dnia 20 lutego 2012 r., I ACz 311/12, Sąd Apelacyjny we Wrocławiu stwierdził, że zgodnie z normą art. 770 k.p.c. wysokość kosztów związanych z wykonaniem zabezpieczenia ustala postanowieniem komornik na które stronie przysługuje, wedle art. 767 k.p.c., skarga na czynności komornika. Powstanie tego rodzaju prawomocnego postanowienia w żadnym razie nie upoważnia jednak sądu do jego zmiany w zakresie wysokości ustalonych kosztów, a sąd jedynie decyduje o zasadzie ich ponoszenia.

 

Zaniechanie dokonania czynności przez komornika a bezczynność komornika

Użyty w art. 767 § 1 zd. 2 k.p.c. termin „zaniechanie dokonania czynności” nie obejmuje bezczynności komornika powodującej przewlekłość postępowania, na którą nie przysługuje skarga na czynności komornika.
(wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 1973 r., I CR 250/73)

Konsekwencje i środki przeciwdziałania bezczynności komorniczej są natomiast przewidziane w ustawie o komornikach sądowych i egzekucji. Art. 6 tej ustawy stanowi, że organy samorządu komorniczego rozpatrują skargi na postępowanie komornika niedotyczące czynności egzekucyjnych i nieobjęte nadzorem prezesa sądu rejonowego. Z kolei Art. 65 ustawy ustanawia nadzór Krajowej Rady Komorniczej, niezależny od nadzoru sprawowanego przez Ministra Sprawiedliwości i prezesów sądów. Przedmiotem nadzoru nad działalnością komorników, jest tu terminowość, rzetelność i skuteczność postępowania egzekucyjnego. Osoby powołane do sprawowania nadzoru mają prawo wglądu w czynności komorników, mogą żądać wyjaśnień oraz w razie stwierdzenia uchybień mogą wystąpić do sądu o wydanie zarządzenia w trybie art. 759 § 2 k.p.c., mówiącego, że sąd może z urzędu wydawać komornikowi zarządzenia zmierzające do zapewnienia należytego wykonania egzekucji oraz usuwać spostrzeżone uchybienia.

 

Środkiem przeciwdziałania bezczynność komornika jest również skarga przewidziana w ustawie o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Ustawa ta w Art. 1 ust 2 stanowi, że jej przepisy stosuje się odpowiednio, gdy na skutek działania lub bezczynności sądu albo komornika sądowego doszło do naruszenia prawa strony do przeprowadzenia i zakończenia bez nieuzasadnionej zwłoki sprawy egzekucyjnej lub innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego.

 

Fakt trudnej sytuacji majątkowej i rodzinnej a skarga na czynności komornika

Fakt trudnej sytuacji majątkowej i rodzinnej nie ma wpływu na ocenę słuszności skargi na czynności komornika. Niemniej jednak, warto odnotować, że okoliczność ta podlega badaniu w przypadku złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 7 art. 49 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji tj. w przypadku złożenia wniosku dłużnika o obniżenie wysokości opłaty stosunkowej, której to żądanie obniżenia jest dopuszczalne (postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 15 listopada 2012 r., III Cz 1147/12).

 

Sąd rozpoznający skargę na czynność komornika

Skargę rozpoznaje sąd właściwy ze względu na siedzibę kancelarii komornika (Art. 767 § 1 kpc).

Sąd rejonowy, rozpoznający skargę na czynność komornika, działa jako sąd pierwszej instancji.
Skarga na czynność komornika, przysługująca do sądu rejonowego jest innym, w ujęciu art. 363 § 1 k.p.c., niedewolutywnym (nieprzenoszącym postępowania do sądu wyższej instancji) środkiem zaskarżenia. Pogląd, według którego sąd rozpoznający skargę na czynność komornika działa jako sąd drugiej instancji jest niemożliwy do zaakceptowania z tego względu, że w przypadku odrzucenia skargi, zażalenie na postanowienie o odrzuceniu skargi rozstrzygałby sąd okręgowy jako sąd trzeciej instancji. Takie rozwiązanie byłoby sprzeczne z istotą obowiązującego systemu środków zaskarżenia oraz instancyjności postępowania cywilnego (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 r., III CZP 28/10).

 

Termin rozpoznania skargi na czynności komornika

Sąd rozpoznaje skargę w terminie tygodniowym od dnia jej wpływu do sądu, a gdy skarga zawiera braki formalne, które podlegają uzupełnieniu, w terminie tygodniowym od jej uzupełnienia.

Wniesienie skargi nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego ani wykonania zaskarżonej czynności, chyba że sąd zawiesi postępowanie lub wstrzyma dokonanie czynności.

 

Zawieszenie postępowania egzekucyjnego w przypadku wniesienia skargi na czynności komornika

Stosownie do art. 821 k.p.c., sąd może na wniosek zawiesić w całości lub części postępowanie egzekucyjne, jeżeli złożono skargę na czynności komornika lub zażalenie na postanowienie sądu. Zawieszenie postępowania sąd może uzależnić od złożenia przez dłużnika zabezpieczenia. Ponadto, jeżeli dłużnik zabezpieczy spełnienie swego obowiązku, sąd może uchylić dokonane czynności egzekucyjne, z wyjątkiem zajęcia. Sąd może jednak odmówić zawieszenia postępowania albo już zawieszone postępowanie podjąć na nowo, jeżeli wierzyciel zabezpieczy naprawienie szkody, jaka wskutek dalszego postępowania może wyniknąć dla dłużnika.

 

Podmiot do którego wnosi się skargę na czynności komornika

Skargę wnosi się w trybie pośrednim – do komornika, który dokonał zaskarżonej czynności lub zaniechał jej dokonania. Komornik w terminie trzech dni od dnia otrzymania skargi sporządza uzasadnienie zaskarżonej czynności, o ile nie zostało ono sporządzone wcześniej, albo przyczyn jej zaniechania i przekazuje je wraz ze skargą i aktami sprawy do właściwego sądu, chyba że skargę w całości uwzględnia. O uwzględnieniu skargi komornik zawiadamia skarżącego oraz zainteresowanych, których uwzględnienie skargi dotyczy.

 

Wniesienie skargi na czynność komornika do sądu niewłaściwego miejscowo

Skarga na czynność komornika wniesiona do sądu niewłaściwego miejscowo podlega przekazaniu sądowi właściwemu postanowieniem (art. 200 § 1 4 kpc); skargę wniesioną do sądu niewłaściwego miejscowo przed upływem przepisanego terminu uważa się za wniesioną z zachowaniem terminu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 2014 r., III CZP 73/14).

 

Warunki formalne skargi na czynności komornika

Skarga na czynność komornika powinna czynić zadość wymaganiom pisma procesowego oraz określać zaskarżoną czynność lub czynność, której zaniechano, jak również wniosek o zmianę, uchylenie lub dokonanie czynności wraz z uzasadnieniem.

Skarga może być wniesiona na urzędowym formularzu. Komornik doręcza urzędowy formularz skargi dłużnikowi przy pierwszej czynności egzekucyjnej oraz stronom i uczestnikom obecnym podczas czynności dokonywanej poza kancelarią, chyba że czynność ta podlega zaskarżeniu skargą w formie ustnej (Art. 767. § 3 2 kpc).

 

Sąd odrzuca skargę wniesioną po upływie przepisanego terminu, nieopłaconą lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również skargę, której braków nie uzupełniono w terminie. Na postanowienie sądu o odrzuceniu skargi służy zażalenie (Art. 767 3. § 1 kpc). Powyższe nie powoduje jednak zniwelowania skutków art. 759 § 2 kpc stanowiącego, że sąd wydaje z urzędu komornikowi zarządzenia zmierzające do zapewnienia należytego wykonania egzekucji oraz usuwa spostrzeżone uchybienia. 

 

Skargę na czynności komornika w toku licytacji aż do zamknięcia przetargu zgłasza się ustnie sędziemu albo referendarzowi sądowemu nadzorującemu licytację, który natychmiast ją rozstrzyga (Art. 986 kpc).

Wniosek do sądu o zwolnienie spod zajęcia rzeczy niezbędnej do prowadzenia przez dłużnika działalności gospodarczą w formie przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego może być także zgłoszony również w skardze na czynności komornika (Art. 1061 § 1 kpc).

 

Błędne zatytułowanie skargi na czynność komornika

Błędne nazwanie pisma pozwem nie odbiera mu cech skargi na czynności komornika, jeśli z treści tego pisma jednoznacznie wynika, że komornik prowadzący egzekucję przeciwko osobie wnoszącej pismo naruszył przepisy egzekucyjne (tak: postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 2 czerwca 1992 r., I ACz 239/92).

 

Termin wniesienia skargi na czynności komornika

Skargę na czynności komornika wnosi się w terminie tygodniowym od dnia dokonania czynności, gdy strona lub osoba, której prawo zostało przez czynność komornika naruszone bądź zagrożone, była przy czynności obecna lub była o jej terminie zawiadomiona; w innych przypadkach – od dnia zawiadomienia o dokonaniu czynności strony lub osoby, której prawo zostało przez czynność komornika naruszone bądź zagrożone, a w braku zawiadomienia – od dnia powzięcia wiadomości przez skarżącego o dokonanej czynności. Skargę na zaniechanie przez komornika dokonania czynności wnosi się w terminie tygodniowym od dnia, w którym skarżący dowiedział się, że czynność miała być dokonana (Art. 767 § 4 kpc).

 

Opłata od skargi na czynności komornika

Stawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w Art. 25 przewiduje pobranie opłaty stałej w kwocie 50 złotych od skargi na czynności komornika.

 

Wpływ zmian w przepisach proceduralnych na skargę na czynności komornika w toczącym się postępowaniu egzekucyjnym

Sprawa ze skargi na czynności komornika sądowego niewątpliwie jest sprawą egzekucyjną. Jeżeli więc nowelizacja nie zawiera przepisów przejściowych, to do wprowadzonych przez nią zmian w przepisach proceduralnych należy stosować ogólną zasadę, wedle której nowe przepisy stosuje się od chwili ich wejścia w życie także do zaskarżania orzeczeń wydanych wcześniej oraz do wszczętych już postępowań (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2010 r., III CNP 49/10).

 

Zażalenie na postanowienie sądu w kwestii skargi na czynności komornika

Zgodnie z art. 767 4 § 1 kpc zażalenie na postanowienie sądu przysługuje w wypadkach wskazanych w ustawie.  Ma to miejsce np. w sytuacji wydania przez sąd postanowienia o odrzuceniu skargi na czynności komornika.

Nowelizacja z dnia 7 listopada 2019 r. wprowadziłą zasadę, że zażalenie rozpoznaje sąd, który wydał zaskarżone postanowienie, w składzie trzech sędziów (Art. 767 4 § 1 1 kpc). Na postanowienie sądu drugiej instancji wydane po rozpoznaniu zażalenia skarga kasacyjna nie przysługuje. Nieprzysługuje również skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie przysługuje (Art. 767 4 § 3 kpc).

 

Postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym sąd uzasadnia z urzędu, gdy stronie przysługuje środek zaskarżenia, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (Art. 766 1 § 1 kpc).

 

Obciążenie komornika kosztami postępowania wywołanego skargą

W przypadku stwierdzenia oczywistego naruszenia prawa przez komornika, sąd uwzględniając skargę, stosownie do okoliczności, może go obciążyć kosztami postępowania wywołanego skargą. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie stronom oraz komornikowi (Art. 767 § 6 kpc).

 

Odpowiedzialność odszkodowawcza komornika

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 marca 2007 r. (III CSK 381/06), stwierdził, że błędne oddalenie przez sąd skargi na czynność komornika, która spowodowała szkodę, nie wyłącza wspomnianej odpowiedzialności odszkodowawczej komornika.

Jest to odmienne ujęcie problemu w stosunku do wcześniejszego wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2005 r., III CK 169/04, mówiącego, że jeżeli komornik dopuści się w postępowaniu egzekucyjnym uchybień, lecz skarga na czynności komornika zostanie prawomocnym orzeczeniem oddalona, ewentualna szkoda poniesiona przez osobę uczestniczącą w postępowaniu wiąże się przyczynowo już nie z uchybieniem komornika, lecz z orzeczeniem sądu.

 

Na temat powództwa przeciwegzekucyjnego – czytaj tutaj

Na temat odpowiedzialności odszkodowawczej komornika – czytaj tutaj

 

Kliknij gwiazdkę, aby dokonać oceny!

Średnia ocena 0 / 5. Liczba głosów: 0

Jak dotąd brak głosów! Bądź pierwszą osobą, która oceni ten artykuł.

Jeżeli post okazał się przydatny …

Dołącz do nas w mediach społecznościowych!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Protected with IP Blacklist CloudIP Blacklist Cloud

Umówienie spotkania 9:00-19:00