Przejdź do treści
Adwokat Kraków » Blog prawny » Prawo karne

Groźba karalna – opis i przykłady

 

Groźba karalna – definicja przestępstwa

Zachowanie realizujące znamiona przestępstwa określonego w art. 190 § 1 kk (groźba karalna) polega na grożeniu innej osobie popełnieniem przestępstwa (zbrodni lub występku)  na jej szkodę lub szkodę osoby jej najbliższej.

 

Groźba jest oddziaływaniem na psychikę drugiej osoby przez przedstawienie zagrożonemu zła, które go spotka ze strony grożącego albo innej osoby, na której zachowanie grożący ma wpływ. Najczęściej zło to ma spotkać zagrożonego w wypadku niepoddania się woli grożącego. Możliwa jest jednak groźba, której celem nie jest podporządkowanie woli zagrożonego woli sprawcy, lecz jedynie wywołanie u sprawcy stanu obawy przed spełnieniem groźby (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 30 stycznia 2001 r., II AKa 8/2001, OSA 2001, z. 12, poz. 88).

 

Znaczenie zwrotu „popełnienie przestępstwa”

Występek z art. 190 § 1 kk (groźba karalna) realizuje się poprzez grożenie innej osobie popełnieniem przestępstwa.

Przestępstwem jest natomiast czyn zabroniony pod groźbą kary jako zbrodnia albo występek, przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.

 

Nie można uznać za groźbę karalną w rozumieniu przepisu art. 190 § 1 kk, groźby popełnienia wykroczenia lub innego naruszenia prawa (podobnie: Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie w wyroku z dnia 3 grudnia 2014 r., sygn. akt IV K 680/11).

Oznacza to, że nie wypełnia znamion tego przestępstwa grożenie innej osobie popełnieniem wykroczenia lub innym naruszeniem prawa, choćby dotkliwym dla pokrzywdzonego (np. zerwaniem umowy, wydziedziczeniem itp.) (tak: wyrok Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 28 grudnia 2015 r., sygn. akt VII K 813/14).

 

Wymiar kary za dopuszczenie się przestępstwa groźby karalnej

Karą za dopuszczenie się przestępstwa groźby karalnej jest grzywna, ograniczenie wolności albo pozbawienie wolności do lat 2.

 

Tryb ścigania za przestępstwo groźby karalnej

W przypadku przestępstwa groźby karalnej, warunkiem zainicjowania postępowania, które ma doprowadzić do wymierzenia sprawiedliwości, jest złożenie przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie. Z chwilą złożenia wniosku postępowanie karne toczy się z urzędu.

 

Osoba pokrzywdzona przestępstwem groźby karalnej

Przedmiotem czynności wykonawczej przestępstwa groźby karalnej może być każdy człowiek zdolny do zrozumienia treści groźby i do odczuwania obawy (tak: wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 18 grudnia 2017 r., sygn. akt II K 1164/17).

 

Różnica pomiędzy groźbą karalną a groźbą bezprawną

Groźbą bezprawną jest zarówno groźba, o której mowa w art. 190 kk (groźba karalna), jak i groźba spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej.

 

Nie stanowi groźby zapowiedź spowodowania postępowania karnego, jeżeli ma ona jedynie na celu ochronę prawa naruszonego przestępstwem (art. 115 § 12 k.k.) (tak: wyrok Sądu Rejonowego w Lubaniu z dnia 19 września 2014 r., Sygn. akt IIK 679/13).

 

Przedmiot ochrony przy przestępstwie groźby karalnej

Przedmiotem ochrony jest w tym przypadku wolność człowieka w sferze psychicznej (wolność od strachu, zastraszenia). Groźba stanowi naruszenie istotnego dobra o charakterze osobistym, które co do zasady jest bardziej cenione przez ustawodawcę niż dobra o charakterze majątkowym (tak: Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie w wyroku z dnia 12 stycznia 2017 r., sygn. akt IV K 444/15).

 

Strona podmiotowa przestępstwa groźby karalnej

Występek groźby karalnej jest przestępstwem powszechnym, które może być popełnione wyłącznie umyślnie w zamiarze bezpośrednim (tak: wyrok Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie z dnia 3 grudnia 2014 r., Sygn. akt IV K 680/11).

 

W orzecznictwie pojawią się jednak również pogląd, że ponieważ znamię czasownikowe „grozi” nie implikuje samo przez się celowości działania, zamiar ewentualny nie jest tu wykluczony, choć będzie raczej wyjątkiem (tak: Sąd Rejonowy Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu w wyroku z dnia 30 lipca 2015 r., Sygn. akt VI K 665/15).

 

Forma wyrażenia groźby karalnej

Groźba karalna może być wyrażona za pomocą wszystkich środków, mogących przekazać do świadomości odbiorcy jej treść. Zapowiedź popełnienia przestępstwa może więc być dokonana ustnie, na piśmie, ale także za pomocą gestu czy też innego zachowania (np. wyjęcia niebezpiecznego narzędzia i pokazania, jaki zostanie zrobiony z niego użytek, przystawianie noża do gardła, zbliżanie się z otwartym ogniem do przedmiotów łatwopalnych) (tak: K. Daszkiewicz-Paluszyńska, Groźba w polskim prawie karnym , Warszawa 1958, s. 74, a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 30 stycznia 2001 r., II AKa 8/2001, OSA 2001, z. 12, poz. 88).

 

Konieczność łącznego wystąpienia przesłanek z art. 190 § 1 kk dla bytu przestępstwa groźby karalnej

Zauważyć należy, iż dla bytu przestępstwa z art. 190 § 1 kk wymienione w nim przesłanki, a zatem groźba popełnienia przestępstwa i obawa, iż ta groźba zostanie spełniona, muszą wystąpić łącznie (tak: orzeczenie Sądu Najwyższego V KKN 19/97; Prok. i Pr. 1998/7-8/4).

 

Wymóg aby spełnienie groźby zależało od osoby ją zapowiadającej

Groźbę stanowi zapowiedź spowodowania wobec jej adresata (którym musi być określona jednoznacznie osoba fizyczna) określonej dolegliwości, jeśli jej nastąpienie zależy od osoby ją zapowiadającej (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2008 r., IV KK 407/07, OSNSK 2008, poz. 370, oraz Kodeks karny. Komentarz, pod redakcją Mariana Filara wyd. 5 str. 1168-1169).

 

Spełnienie groźby za pomocą innej osoby

Nie ma znaczenia, czy grożący zapowiada, że przestępstwa dokona sam, czy też zrobi to za niego inna osoba, jeśli grożący ma bezpośredni wpływ na jej działania (tak: wyrok Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 30 lipca 2015 r., sygn. akt VI K 665/15).

 

Wypowiedzenie groźby przez osoby trzecie

Groźbę karalna można wypowiedzieć także pośrednio, przez osoby trzecie, jednakże w takim przypadku musi istnieć wola sprawcy, by groźba doszła do wiadomości zagrożonego (tak: Marek Mozgawa, Komentarz do art. 190 Kodeksu karnego – LEX, teza 5, oraz Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 24 maja 2013 r. Sygn. akt II AKa 122/13).

 

Wystąpienie skutku jako przesłanka dokonania przestępstwa groźby karalnej  

Przestępstwo określone w art. 190 § 1 (groźba karalna) należy do kategorii przestępstw materialnych. Do dokonania tego przestępstwa konieczne jest zatem wystąpienie skutku w postaci wzbudzenia w zagrożonym uzasadnionej obawy, że groźba będzie spełniona. Groźba musi więc, aby przestępstwo mogło być dokonane, dotrzeć do pokrzywdzonego i wywołać u niego określony stan psychiczny.

Skutkiem, który stanowi znamię czynu zabronionego, określonego w art. 190 § 1, jest zmiana w sferze psychicznej sprawcy, wywołana groźbą. Pokrzywdzony musi więc potraktować groźbę poważnie i uważać jej spełnienie za prawdopodobne. Nie jest wymagane natomiast obiektywne niebezpieczeństwo realizacji groźby (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 V 1997 r., II KKN 171/96, Orz. Prok. i Pr. 1997, nr 10).

 

Czas wystąpienia obaw ofiary przy groźbie karalnej

Ustawowy opis czynu z art. 190 §1 kk (przestępstwa skutkowego) nie zawiera warunku równoczesności działania sprawcy i wystąpienia obawy po stronie osoby zagrożonej (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 10 września 2009 r., sygn. akt V KK 107/09, OSNwSK 2009/1/1863 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z 1 lutego 2007 r., sygn. akt II KK 141/06, Prok. i Pr.-wkł. 2007/6/10).

 

Jak podkreśla Sąd Najwyższy z jednaj strony, art. 190 nie zawiera wymogu współczesności obawy do wypowiadanych gróźb (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 września 2009 r., sygn. akt V KK 107/09, OSNwSK 2009, nr 1, poz. 1863); z drugiej zaś nie jest konieczne, by obawa spełnienia groźby karalnej towarzyszyła pokrzywdzonemu przez dalsze lata jego życia. Obawa w pokrzywdzonym spełnienia groźby może bowiem po pewnym okresie czasu minąć i najczęściej też tak się dzieje (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 września 2009 r., sygn. akt V KK 107/09, OSNwSK 2009, nr 1, poz. 1863).

Powyższe w żadnym razie nie będzie przekreślało zrealizowania wszystkich znamion występku z art. 190 § 1 k.k., który nie określa przecież długości okresu występowania u pokrzywdzonego poczucia zagrożenia.

 

Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku w wyroku z dnia 4 kwietnia 2017 r. sygn. akt X K 971/16 uznał, iż nawet w sytuacji, gdy pokrzywdzony jedynie w chwili zdarzenia i bezpośrednio po nim czuł się zagrożony słowami oskarżonego, jest to wystarczające by przypisać oskarżonemu sprawstwo zarzucanego mu występku.

 

Zamiar zrealizowania groźby a byt przestępstwa

Nie jest konieczne, aby grożący miał w rzeczywistości zamiar zrealizowania groźby. Wystarczy, że treść groźby zostaje przekazana zagrożonemu. Jest to bowiem przestępstwo przeciwko wolności, a nie przeciwko dobrom, które narusza przestępstwo będące treścią groźby (tak: K. Daszkiewicz-Paluszyńska, Groźba w polskim prawie karnym , Warszawa 1958, s. 74, a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 30 stycznia 2001 r., II AKa 8/2001, OSA 2001, z. 12, poz. 88).

 

Stopień obawy u adresata groźby karalnej

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 czerwca 2013 r., V KK 94/13, OSNKW 2013, nr 10, poz. 89, stwierdził że stopień obawy u adresata groźby, równoznaczny z zaistnieniem znamienia skutku przestępstwa określonego w art. 190 § 1 k.k., jest niższy od przekonania o pewności zrealizowania zapowiedzianej groźby. Zostaje on osiągnięty wtedy, gdy zagrożony przewiduje, że groźba może się urzeczywistnić, a więc że nastąpienie zapowiadanego zdarzenia jest realne

 

Obiektywny charakter groźby karalnej

Subiektywna obawa pokrzywdzonego i jego przekonanie o prawdopodobieństwie realizacji groźby muszą być uzasadnione, tzn. że zarówno okoliczności, w jakich groźba została wyrażona, jak i osoba grożącego robią wrażenie na obiektywnym, normalnie wrażliwym obserwatorze, iż groźba wyrażona została na serio i daje podstawy do uzasadnionej obawy.

Dla bytu przestępstwa groźby karalnej wystarczy wykazać, iż groźba subiektywnie (w odbiorze zagrożonego) wywołała obawę spełnienia i zweryfikować to obiektywnie (przez sąd), czy zagrożony istotnie mógł w danych okolicznościach w ten sposób groźbę odebrać (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 V 1997 r., II KKN 171/96, Orz. Prok. i Pr. 1997, nr 10; por. A. Marek, Komentarz do art. 190 kodeksu karnego (Dz.U.97.88.553) [w:] Kodeks karny. Komentarz, A. Marek, LEX, 2007, wyd. IV, wyrok SA w Krakowie z 4 lipca 2002 r. II AKa 163/2002, KZS 2002, z. 7-8, poz. 44).

 

Decydować więc będą przesłanki odwołujące się do okoliczności i sposobu wyrażenia groźby, które mogą uzasadniać realną obawę, iż będzie spełniona. Pozwala to wyeliminować z zakresu karalności groźby, których nikt rozsądny nie potraktowałby poważnie (groźby dla żartu, ośmieszenia osoby naiwnej, dokuczania partnerowi podczas kłótni małżeńskiej itp.) (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 4 lipca 2002 r. w sprawie sygn. akt II AKa 163/02, KZS 2002, nr 7-8).

Podobne zdanie wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 lutego 2007 r., WA 5/07 (OSNSK 2007, poz. 465), stwierdzając, że obawę uznać można za uzasadnioną, jeśli przeciętny człowiek o podobnych do ofiary cechach osobowości, psychiki, intelektu i umysłowości, w analogicznych warunkach, według wszelkiego prawdopodobieństwa uznałby tę groźbę za realną i wzbudzającą obawę (tak też: wyrok SN z 27 kwietnia 1990 r., IV KR 69/90 (LexPolonica nr 308512); wyrok SA w Lublinie z 11 października 2005 r., II AKa 233/05 (LexPolonica nr 1115177))

 

Groźba karalna wyrażona żartem

Znamiona występku groźby karalnej realizuje również groźba wyrażona żartem, jeśli spowodowała uzasadnioną obawę spełnienia u jej adresata.

 

Elementy wskazujące na rzeczywistą obawę pokrzywdzonego przed spełnieniem groźby karalnej

Okoliczności podnoszone w orzecznictwie, które dowodzić mogą, iż obawa pokrzywdzonego przed spełnieniem groźby jest rzeczywista to m.in.:

  • Kryminalna przeszłość sprawcy;
  • Częste przebywanie pokrzywdzonego, z racji wykonywanego zawodu, w miejscu, gdzie mógłby łatwo stać się przedmiotem ataku ze strony oskarżonego (np. samodzielne przebywanie w lesie z racji bycia leśniczym)

(tak: wyrok Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 16 maja 2016 r., Sygn. akt II K 455/16).

 

  • Istnienie długotrwałego konfliktu pomiędzy sprawcą i pokrzywdzonym;
  • Wulgarne i agresywne zachowanie sprawcy znajdującego się pod wpływem alkoholu;
  • Kontynuowanie agresywnego zachowania sprawcy przy interweniujących policjantach;

(tak: wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 18 grudnia 2017 r., Sygn. akt II K 1164/17) .

 

  • Dopuszczenie się groźby w miejscu zamieszkania pokrzywdzonych;
  • Okoliczność, że pokrzywdzona niezwłocznie po zdarzeniu zatelefonowała do swej matki, a następnie na Policję z prośbą o interwencję funkcjonariuszy;
  • Młody wiek pokrzywdzonej, który sprawiał, że była ona bardziej podatna na strach przed oskarżonym;

(tak: wyrok Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 12 stycznia 2017 r., Sygn. akt IV K 444/15) .

 

  • Fakt, że oskarżony jest starszy i silniejszy od każdego z pokrzywdzonych, tak więc już sama przewaga fizyczna po jego stronie powodowała, iż możliwość użycia przemocy mogła jawić się jako realna

(tak: Sąd Rejonowy w Tczewie w wyroku z dnia 5 grudnia 2016 r., Sygn. akt II K 441/16).

 

  • Posiadanie wiedzy, że sprawca leczył się on psychiatrycznie – a stąd mniemanie o nieobliczalności zachowania sprawcy;
  • Wypowiadanie gróźb przez sprawcę z równoczesnym wzmacnianiem ich prezentowaną postawą, a to ruchem w kierunku pokrzywdzonych, czy też wymachiwaniem pałką i rurką;

 (tak: tak: Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej w wyroku z dnia 21 sierpnia 2014 r., Sygn. akt VII K 696/13).

 

  • W przypadku wyrażenia gróźb przez mężczyznę wobec kobiety, kobieta jako osoba fizycznie słabsza, mogła odczuwać lęk i strach przed oskarżonym;

(tak: wyrok Sądu Rejonowego w Lubaniu z dnia 19 września 2014 r., Sygn. akt IIK 679/13).

 

Okoliczności przemawiające za brakiem wystąpienia obawy pokrzywdzonego przed spełnieniem groźby

Sąd Okręgowy w Gliwicach w wyroku z dnia 21 kwietnia 2015 r, Sygn. akt VI Ka 158/15, na kanwie sprawy o groźby karalne ojca kierowane pod adresem córki uznał, że znajdowanie się pokrzywdzonej pod wpływem stresu, nie oznacza jeszcze, że groźby oskarżonego wzbudziły u niej uzasadnioną obawę ich spełnienia.

Niewywiązywanie się przez oskarżonego z obowiązków rodzicielskich, oceniane nawet jako rażąco naganne również, zdaniem sądu, nie stanowiło dowodu wystąpienia u pokrzywdzonej uzasadnionej obawy spełnienia gróźb.

 

Brak zaistnienia uzasadnionej obawy realizacji gróźb sąd powiązał z faktem zawiadomienia organów ścigania o przestępnym zachowaniu oskarżonego dopiero po kilku latach od jego nastania. Natomiast tłumaczenie pokrzywdzonej, że nie złożenie zawiadomienia o groźbach we wcześniejszym okresie było spowodowane wstydem, ponieważ w jej domu nie miały miejsca interwencje policji, przemawia wręcz za przyjęciem, że obawa realizacji gróźb w istocie nie istniała, skoro wstyd górował nad troską o bezpieczeństwo dziecka.

 

Fakt, że pokrzywdzona nie tylko podróżowała z oskarżonym, lecz często przebywała z nim sama w domu, nagrywała go w różnych sytuacjach, pomimo iż zwracał jej uwagę na to, że sobie tego nie życzy, kierowała pod jego adresem obraźliwe słowa, aktywnie uczestnicząc w kłótniach – również świadczy o braku obaw pokrzywdzonej względem realizacji treści gróźb. Osoba zagrożona, obawiająca się, że groźby zostaną spełnione, zdaniem sądu, unikałaby towarzystwa osoby, która mogłaby wyrządzić jej krzywdę, a już na pewno nie robiła niczego, co potęgowałoby agresję kierowaną w jej stronę.

Wskazana sytuacja musiała więc przekonywać, że oskarżonemu nie chodziło mu o to, aby córkę wystraszyć, lecz by ze wzajemności jej dokuczyć i uprzykrzyć kontakty.

 

Łączne wystąpienie groźby karalnej, zniewagi i naruszenia nietykalności cielesnej 

W orzecznictwie dominuje pogląd, zgodnie z którym groźby karalne, naruszenie nietykalności cielesnej i zniewagi winny być traktowane jak jeden czyn zabroniony, pozostających w zbiegu kumulatywnym (art. 11 § 2 kk).

 

Podkreśla się przy tym, że elementy takiej jak zwartość czasu, nieprzerwany i znamienny cel, różne czynności (bo naruszenie nietykalności, zniewagi, groźby), ale realizowane wobec tych samych osób pokrzywdzonych, nawet jeżeli realizowane są tak w ramach jednej, ale też wielu następujących po sobie wypowiedziach – występują w ramach tego samego zdarzenia w ujęciu historycznym (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22.06.1999roku, III KKN 376/97, OSNKW 1999/9-10/55, oraz wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 02.10.2013r., VII Ka 822/13, baza Lex nr 1715935).

 

Użycie groźby karalnej wobec świadka, biegłego, tłumacza, oskarżyciela albo oskarżonego

Art. 245 kk typizuje przestępstwo polegające na użyciu przemocy lub groźby bezprawnej w celu wywarcia wpływu na świadka, biegłego, tłumacza, oskarżyciela albo oskarżonego lub w związku z tym naruszeniu jego nietykalności cielesnej. W tym kontekście pojawia się zagadnienie czy dla odpowiedzialności karnej za wskazane przestępstwo , w sytuacji, gdy sprawca w celu wywarcia wpływu na świadka używa groźby karalnej w rozumieniu art. 190 k.k., konieczne jest ustalenie, że groźba wzbudza uzasadnioną obawę, że zostanie spełniona i czy obawa spełnienia groźby u pokrzywdzonego stanowi ustawowe znamię czynu zabronionego z art. 245 k.k.

 

W odpowiedzi na to pytanie Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 września 2017 r., sygn. akt I KZP 7/17, stwierdził, że zwrot groźba dotyczy w tym przypadku tylko przedmiotowego zachowania sprawcy, czyli nie obejmuje skutku w postaci wywołania u zagrożonego uzasadnionej obawy spełnienia groźby.  

 

Usiłowanie groźby karalnej

Warunkiem przestępności groźby jest, aby ta wzbudziła uzasadnioną obawę, że będzie spełniona. Jest to więc przestępstwo materialne, przy czym stan uzasadnionej obawy osoby zagrożonej należy traktować jako skutek. Dlatego też podnosi się, że jeżeli groźba nie wzbudziła uzasadnionej obawy, a sprawca do jej wywołania bezpośrednio zmierzał, można mówić o usiłowaniu popełnienia tego przestępstwa (tak: A. Marek, Komentarz do art. 190 kk – LEX, teza 3)

 

 

Na temat przestępstwa stalkingu – czytaj tutaj

 

Kliknij gwiazdkę, aby dokonać oceny!

Średnia ocena 3.7 / 5. Liczba głosów: 3

Jak dotąd brak głosów! Bądź pierwszą osobą, która oceni ten artykuł.

Jeżeli post okazał się przydatny …

Dołącz do nas w mediach społecznościowych!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Protected with IP Blacklist CloudIP Blacklist Cloud

Umówienie spotkania 9:00-19:00