Przejdź do treści
Adwokat Kraków » Blog prawny » Prawo karne

Zakaz prowadzenia pojazdów

 

Jednym ze środków karnych wprowadzonych przez Kodeks karny jest zakaz prowadzenia pojazdów wymieniony w art 39 pkt 3 kodeksu karnego.

Warunkiem zastosowania zakazu prowadzenia pojazdów jest, aby skazany był osobą uczestniczącą w ruchu, oraz popełnił przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji.

 

Definicja pojazdu

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 października 2007 r., sygn. akt III KK 270/07, PiP 2008, z. 5, poz. 2 uznał, że za pojazdy mechaniczne należy uznać pojazdy zaopatrzone w poruszający je silnik (pojazdy samochodowe, maszyny rolnicze, motocykle, lokomotywy kolejowe, samoloty, helikoptery, statki wodne i inne), jak też pojazdy szynowe zasilane z trakcji elektrycznej (tramwaje, trolejbusy).

 

Motorower jako pojazd mechaniczny

Odnośnie motorowerów, Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 12 maja 1993 r., sygn. akt I KZP 9/93, OSNKW 1993, nr 5-6, poz. 27 przyjął, że motorower, przeznaczony do poruszania się w ruchu drogowym wyłącznie przy pomocy silnika, jest pojazdem mechanicznym w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego i Kodeksu wykroczeń, niezależnie od posiadanych parametrów technicznych.

 

Osoby wobec których orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 maja 2007 r. sygn. akt V KK 67/07 orzekł, że sprawcą przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, wobec którego orzeka się zakaz prowadzenia pojazdów przewidziany w art. 42 § 2 k.k., jest każda osoba uczestnicząca w ruchu (a więc nie tylko prowadząca pojazd mechaniczny a również prowadząca rower w stanie nietrzeźwości).

 

W tym względzie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 lutego 2007 r. sygn. akt III KK 478/06 podkreślił, że w art. 42 § 2 k.k. przewidziano obligatoryjne orzekanie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych określonego rodzaju lub nawet wszelkich pojazdów mechanicznych wobec sprawcy przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, który w czasie jego popełnienia był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia określonego w art. 173, 174 i 177 k.k. Zgodnie z ugruntowaną w tym zakresie linią orzeczniczą Sądu Najwyższego, przepis ten nakazuje orzekanie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych wobec nietrzeźwego sprawcy przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, bez względu na to, jaki pojazd prowadził, a więc także wobec rowerzysty, który popełnił przestępstwo określone w art. 178a § 2 k.k.

 

Zakaz prowadzenia pojazdów wobec pieszych i osób przebywających w pojeździe

W uzasadnieniu postanowienia z dnia 11 października 2001 roku (sygn. akt I KZP 24/01, OSP 2002, z. 7-8, poz. 110) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż z zestawienia treści przepisu art. 42 § 1 i art. 42 § 2 k.k. wynika, że zakaz określony w art. 42 § 2 k.k. dotyczy osoby, która uczestniczyła w ruchu i która dopuściła się przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, a nadto znajdowała się w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegła z miejsca zdarzenia wskazanego w art. 173, 174 i 177 k.k. Z treści tych przepisów nie wynika natomiast, aby sprawcą, wobec którego ma być orzeczony ten środek karny może być tylko osoba prowadząca pojazd mechaniczny lub inny pojazd; wystarczy aby była nim „osoba uczestnicząca w ruchu”, do których należy zaliczyć pieszych, kierujących, osoby przebywające w pojeździe lub na pojeździe znajdującym się na drodze.

W doktrynie wyrażano wprawdzie odmienny pogląd, zauważając, że wykładnia przyjęta przez Sąd Najwyższy pomija całkowicie ratio legis przepisu art. 42 § 2 k.k. i prowadzi do nieracjonalnych konsekwencji, bowiem zgodnie z nią zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeka się wobec osoby, która takiego pojazdu nie prowadziła. (tak: m.in.: J. Lachowski, Palestra 2002, nr 9-10).

 

Zaakceptować trzeba jednak w pełni stanowisko przedstawione w orzecznictwie Sądu Najwyższego bowiem nie można zasadnie uznać, że ratio legis ww. przepisów nakazuje przyjęcie takiej wykładni, zgodnie z którą sąd zobowiązany jest orzec zakaz wymieniony w art. 42 § 2 k.k., tylko w przypadku, gdy sprawcą jest osoba prowadząca pojazd mechaniczny. Ratio legis omawianych przepisów nie jest bowiem tylko pozbawienie sprawcy możliwości prowadzenia pojazdu, który prowadził np. w stanie nietrzeźwym, ale ogólnie eliminacja z ruchu osób nietrzeźwych, niezależnie od tego, jakiego przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji osoby te się dopuściły (tak też: Z. Sienkiewicz w: Niektóre zagadnienia nowej regulacji zakazu prowadzenia pojazdów NKPK 1998, t. II, s. 52).

Przy wykładni omawianych przepisów należy wziąć pod uwagę przede wszystkim właściwe określenie kręgu osób, do których omawiane uregulowania będą miały zastosowanie, nie zaś to, którego z przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji dana osoba się dopuściła (tak:  postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2001 r., sygn. akt I KZP 24/01, OSP 2002, z. 7-8, poz. 110). Zestawienie treści przepisów art. 42 § 1 k.k. i art. 42 § 2 k.k. niewątpliwie prowadzi do wniosku, iż zakaz ten dotyczy osoby, która uczestniczyła w ruchu i która dopuściła się przestępstwa przeciwko bezpieczeństwa w komunikacji, a nie tylko do prowadzącego pojazd mechaniczny (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2007 r. sygn. akt III KK 478/06).

 

Podobnie, w wyroku z dnia 16 stycznia 2007 r., sygn. akt VKK 415/06, Prok. I pr. – wkł. 2007, nr 5 poz. 4 Sąd Najwyższy wskazał, że zgodnie z przepisami prawa o ruchu drogowym (art. 2 pkt 17  Prawa o ruchu drogowym), osobą uczestniczącą w ruchu jest: pieszy, kierujący oraz osoby przebywające w pojeździe lub na pojeździe znajdującym się na drodze (tak też: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 lutego 2007 r., sygn. akt III KK 478/06, KZS 2007, z. 6, poz. 19).

 

Zakres zakazu prowadzenia pojazdów

Art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami stanowi, że prawo jazdy nie może być wydane osobie w stosunku do której został orzeczony prawomocnym wyrokiem sądu zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych – w okresie i zakresie obowiązywania tego zakazu. Przepisu tego nie stosuje się w przypadku orzeczenia sądu o wykonywaniu zakazu prowadzenia pojazdów w postaci, o której mowa w art. 182a § 1 Kodeksu karnego wykonawczego (tzw. blokada alkoholowa).

Zgodnie z art. 12 ust. 2, przepis powyższy stosuje się także wobec osoby ubiegającej się o wydanie lub zwrot zatrzymanego prawa jazdy, a także o przywrócenie uprawnienia w zakresie prawa jazdy kategorii:

1) B1 lub B – w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych obejmującego uprawnienie w zakresie prawa jazdy kategorii AM, A1, A2 lub A;

2) AM, A1, A2, A, C1, C, D1 lub D – w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych obejmującego uprawnienie w zakresie prawa jazdy kategorii B;

3) B+E, C1+E, C+E, D1+E lub D+E – w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych obejmującego uprawnienie w zakresie prawa jazdy kategorii B lub odpowiednio kategorii C1, C, D1 lub D.

 

W postanowieniu z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie sygn. akt I KZP 29/13 (LEX nr 1430460) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że jeżeli sąd orzekł o zakazie prowadzenia pojazdów, do kierowania którymi potrzebne jest prawo jazdy kategorii B, to kierowca nie dostanie dokumentu w zakresie innych kategorii, ale też zakaz ten nie rozciąga się na te uprawnienia, które wcześniej posiadał. Inaczej mówiąc, powołany przepis art. 12 w/w ustawy ma zastosowanie jedynie do osób, które dopiero ubiegają się o wydanie prawa jazdy, a nie do tych, które posiadają już stosowne uprawnienia do kierowania pojazdami. Nie ma więc racji stanowisko, iż przepisy powołanej ustawy wykluczają możliwość orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych z wyłączeniem pewnej ich kategorii.  

 

Zakaz prowadzenia pojazdów niemechanicznych

Rozstrzygając zagadnienie prawne w treści, czy użyte w przepisie art. 42 § 1 k.k. pojęcie zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju dotyczy tylko takich pojazdów, do prowadzenia których konieczne jest posiadanie uprawnień stwierdzonych dokumentem przez upoważniony organ, czy też dotyczy także pojazdów, do prowadzenia których nie jest wymagane uprawnienie stwierdzone dokumentem, np. roweru lub pojazdu zaprzęgowego, Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 września 2002 r. sygn. akt I KZP 20/02 wskazał, że stosownie do art. 42 § 1 k.k. sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji.

Z przepisu tego nie wynika, że zakaz może dotyczyć wyłącznie prowadzenia pojazdów, do których kierowania konieczne jest posiadanie uprawnień stwierdzonych odpowiednim dokumentem. Wykładnia językowa nakazuje natomiast przyjąć, że przy orzekaniu zakazu prowadzenia pojazdów określonego rodzaju bez znaczenia jest fakt, czy do kierowania nimi wymagane jest posiadanie stosownego uprawnienia.

 

W literaturze wyrażany jest pogląd, że celem zakazu, o jakim mowa w art. 42 § 1 k.k., jest niedopuszczenie do prowadzenia pojazdów określonego rodzaju przez osoby, które kierując nimi stwarzają zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu. Zagrożenie takie wynika zarówno z postawy kierującego, jak i właściwości pojazdu. Skoro nie jest wymagane uprawnienie do prowadzenia pewnych pojazdów, to z faktu tego wynika, że ustawodawca uznał, iż kierowanie takimi pojazdami nie stanowi poważniejszego zagrożenia. Nie ma zatem uzasadnienia celowościowego orzekanie zakazu prowadzenia takich pojazdów.

Zdaniem Sądu Najwyższego, takie rozumowanie jest uzasadnione, ale tylko w zakresie celowości stosowania omawianego zakazu w konkretnych wypadkach. Niewątpliwie omawiane unormowanie stanowi tutaj bardzo istotną wskazówkę interpretacyjną, nakazującą stosowanie tego środka w wyjątkowo uzasadnionych sytuacjach. Nie ma jednak podstaw, aby tego rodzaju wykładnia celowościowa uzyskała pierwszeństwo przed wykładnią językową i doprowadziła, wbrew tej ostatniej, do normatywnego ograniczenia zakazu prowadzenia „pojazdów określonego rodzaju”.

 

Zauważyć też należy, że w Krajowym Rejestrze Karnym gromadzone są także dane o osobach, wobec których orzeczone zostały środki karne (art. 12 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym). Tak więc jest możliwe uzyskanie informacji o orzeczonym zakazie prowadzenia pojazdów innych niż mechaniczne. Zgodnie zaś z art. 244 k.k., niestosowanie się do orzeczonego przez sąd zakazu prowadzenia pojazdów jest występkiem zagrożonym karą pozbawienia wolności do lat 3. Powinno to ograniczać lekceważenie orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów niemechanicznych.

 

Zakaz prowadzenia pojazdów wskutek prowadzenia roweru w stanie nietrzeźwości

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 maja 2007 r. sygn. akt V KK 67/07 wskazał, że zakaz prowadzenia rowerów mógł być orzeczony w oparciu o przepis art. 42 § 1 k.k., co jednak nie zwalniało Sądu z orzeczenia obligatoryjnego środka karnego, przewidzianego w art. 42 § 2 k.k., w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych lub pojazdów mechanicznych określonego rodzaju.

Sąd niższej instancji orzekając wobec skazanego z art. 178a § 2 k.k. środek karny wyłącznie w postaci zakazu prowadzenia rowerów dopuścił się rażącego naruszenia prawa materialnego – art. 42 § 2 k.k.  

 

Podżeganie i pomocnictwo do przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji a zakaz prowadzenia pojazdów

Podżegacz (np. osoba nakłaniająca kierowcę do przekroczenia limitów dozwolonej prędkości) i pomocnik mogą być uczestnikami ruchu, skazanymi za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji i nie jest istotne, w ramach jakiej konstrukcji prawnej nastąpi nastąpi skazanie. Jest oczywiste, że wobec podżegacza i pomocnika możliwe jest orzeczenie zakazu tylko wówczas, gdy są uczestnikami ruchu, a ponadto – ze względu na ograniczenie podmiotowe do osoby prowadzącej pojazd mechaniczny, nie jest możliwe – na podstawie art. 42 § 4 k.k. – jego wymierzenie na zawsze (tak: Ryszard A. Stefański w: Obligatoryjny zakaz prowadzenia pojazdów).

 

Brak prawa jazdy a orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów

Zakaz prowadzenia pojazdów dotyczy także osób, które w chwili popełnienia przestępstwa nie miały wymaganego pozwolenia (prawa jazdy). Takie osoby pozbawione zostaną możliwości uzyskania takiego pozwolenia przez czas określony w wyroku sądu (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 1977 r. N 20/76, OSNKW 1977, nr 3, poz 31 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 1975 r., sygn akt V KZP 2/75, OSNKW 1975, nr 3-4, poz. 33, teza 24).

 

Fakultatywny zakaz prowadzenia pojazdów

Stosownie do art. 42 § 1 Kodeksu karnego, sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności jeżeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji.

 

Obligatoryjny zakaz prowadzenia pojazdów

Przepis art. 42 § 1a kk nakłada natomiast na sąd obowiązek orzeczenia zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w razie skazania za przestępstwo określone w:

  • 178b kk – stanowiącego, że kto, pomimo wydania przez osobę uprawnioną do kontroli ruchu drogowego, poruszającą się pojazdem lub znajdującą się na statku wodnym albo powietrznym, przy użyciu sygnałów dźwiękowych i świetlnych, polecenia zatrzymania pojazdu mechanicznego nie zatrzymuje niezwłocznie pojazdu i kontynuuje jazdę, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5, lub
  • 180a kk – stanowiącego, że kto na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu, prowadzi pojazd mechaniczny, nie stosując się do decyzji właściwego organu o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
  • 244 kk – stanowiącego, że kto nie stosuje się do orzeczonego przez sąd zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

 

Okres na jaki orzekany jest zakaz prowadzenia pojazdów

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, zakaz prowadzenia pojazdów orzeka się w latach, od roku do lat 15 (art. 43 § 1 kk). Możliwe jest jednak orzeczenie dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów.

Okres, na który orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów, nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, chociażby orzeczonej za inne przestępstwo (art. 43 § 2a kk) (tak: Sąd Rejonowy w Gdańsku w wyroku z dnia 13 lutego 2018 r. Sygn. akt II K 137/17).

 

Bieg okresu na jaki orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów

Zgodnie z art. 43 § 2 (w treści: zakazy obowiązują od uprawomocnienia się orzeczenia) oraz § 3 in fine k.k. (przepis uchylający § 3 w art. 43 wejdzie w życie z dniem wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających weryfikację danych o kierującym pojazdem w centralnej ewidencji kierowców), zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych obowiązuje od daty uprawomocnienia się orzeczenia, z tym że okres, na jaki go orzeczono, nie biegnie, gdy skazany odbywa karę, nawet za inne przestępstwo (art. 43 § 2 in fine k.k.), albo do wykonania obowiązku zwrotu dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdów (art. 43 § 3 in fine k.k.) (tak np. A. Marek: Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010, s. 151; T. Bojarski (w:) T. Bojarski (red.): Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2012, s. 138; M. Melezini (w:) A. Marek (red.): System Prawa Karnego; M. Melezini (red.): t. 6 Kary i środki karne. Poddanie sprawcy próbie, Warszawa 2010, s. 424, oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2013 r., sygn. akt I KZP 4/13).

Do czasu uchylenia art. 43 § 3 kk (w brzmieniu: orzekając zakaz określony w art. 42, sąd nakłada obowiązek zwrotu dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu; do chwili wykonania obowiązku okres, na który orzeczono zakaz, nie biegnie), zastosowanie znajduje zasada wyrażona przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z 13 czerwca 2012 r., sygn. akt V KK 70/12 (Legalis), że ustawodawca odróżnia dwa pojęcia – obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów i terminu obowiązywania tego zakazu. Jeżeli więc osoba, wobec której orzeczono zakaz, mimo zobowiązania nie odda dokumentu, to automatycznie wydłuży się w stosunku do niej faktyczny okres niemożności prowadzenia pojazdów. Wstrzymanie biegu okresu zakazu trwa dopóty, dopóki osoba skazana nie zdeponuje dokumentu, co nie zmienia wcale faktu, że zakaz i tak będzie obowiązywał od uprawomocnienia się orzeczenia tak długo, aż skazany zda tenże dokument i od tego momentu upłynie dodatkowo jeszcze określony we właściwym orzeczeniu okres.

 

Podobnie wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 17 listopada 2008 r. sygn. akt I OSK 1457/07 wskazując, iż orzeczony przez sąd zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych obowiązuje od uprawomocnienia się orzeczenia, to bieg okresu, na który orzeczony został zakaz rozpoczyna się z chwilą wykonania obowiązku zwrotu dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu.

W postanowieniu z dnia 20 marca 2014 r. sygn. akt III KK 416/13 Sąd Najwyższy stwierdził, że jeżeli osoba, wobec której orzeczono zakaz nie odda dokumentu, to automatycznie wydłuża się w stosunku do niej faktyczny okres niemożności prowadzenia pojazdów poprzez wstrzymanie biegu okresu takiego zakazu, dopóki nie zdeponuje ona owego dokumentu, co nie zmienia przy tym faktu, że obowiązuje on od uprawomocnienia się orzeczenia.

 

Zakaz prowadzenia pojazdów na okres nie krótszy niż 3 lata

Sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów albo pojazdów określonego rodzaju na okres nie krótszy niż 3 lata, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa wymienionego w art. 42 § 1 kk (skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności jeżeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji) był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia określonego w:

  • 173 – penalizującym sprowadzenie katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym zagrażającej życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach – zarówno w formie umyślnej (§ 1), nieumyślnej (§ 2), jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób (§ 3), jeżeli następstwem czynu określonego w § 2 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób (§ 4),  
  • 174 – penalizującym sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, zarówno w formie umyślnej (§ 1), jak i nieumyślnej (§ 2),
  • 177 – penalizującym naruszenie, chociażby nieumyślnie, zasad bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, czego skutkiem jest nieumyślne spowodowanie wypadku, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1 kk (średni uszczerbek na zdrowiu) (§ 1), albo następstwem wypadku jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu (§ 2)

 

Zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio

Stosownie do 42 § 3 kk, sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio w razie:

  • popełnienia przestępstwa określonego w art. 178a § 4, a więc gdy sprawca czynu polegającego na prowadzeniu pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, był wcześniej prawomocnie skazany za:
  • prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo
  • za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177 lub art. 355 § 2 (naruszenie przez żołnierza zasad bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym prowadząc uzbrojony pojazd mechaniczny, skutkujące wypadkiem, którego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu) popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo
  • dopuścił się prowadzenia pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo,
  • lub jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 173 (sprowadzenie katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym zagrażającej życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach), którego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami, albo
  • jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 177 § 2 lub w art. 355 § 2 był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.

 

Ponadto zgodnie z art. 42 § 4 kk sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio w razie ponownego skazania osoby prowadzącej pojazd mechaniczny w warunkach określonych w art. 42 § 3 – a więc w razie popełnienia przestępstwa określonego w art. 178a § 4 lub jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 173, którego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, albo w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 177 § 2 lub w art. 355 § 2 był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.

 

Zakres zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio

Jak słusznie podnosi się w doktrynie – zakaz orzekany dożywotnio (art. 42 § 3 i 4 k.k.) obejmuje uprawnienia do prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych; dotyczy uprawnień do prowadzenia każdego pojazdu mechanicznego. Nie jest możliwe wyłączenie jakiegokolwiek pojazdu mechanicznego z zakresu jego działania. Objęte są nim uprawnienia do prowadzenia pojazdów mechanicznych we wszystkich strefach ruchu. Nie jest dopuszczalne ograniczenie tego zakazu do pojazdów mechanicznych określonego rodzaju (tak: Ryszard A. Stefański w: Kodeks Karny. Komentarz [red.] Marian Filar, wyd. V, WK 2016, teza 8 do art. 42).

Jakkolwiek w przepisie tym ustawodawca przewidział obwarowany dwoma kwantyfikatorami wyjątek od obowiązku orzeczenia tak zaostrzonego środka karnego, to jednak nie odnosi się to do kwestii, jakich pojazdów ów zakaz ma być orzeczony. Warto w tym miejscu odwołać się do dopiero co cytowanego R. A. Stefańskiego, który wskazał, że „w sytuacji, w której zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami, sąd może odstąpić od orzeczenia zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów dożywotnio, lecz wówczas musi orzec zakaz na podstawie art. 42 § 2 k.k. Przepis ten obliguje sąd do orzeczenia zakazu w zakresie określonym w tym przypisie. Nie znajduje zatem uzasadnienia normatywnego pogląd, że w takim wypadku sąd powinien rozważyć celowość sięgnięcia po taki środek karny jak możliwość orzeczenia na zawsze zakazu prowadzenia niektórych rodzajów pojazdów (K.A. Politowicz, Wzajemne relacje przepisów artykułów: 42 Kodeksu karnego i 182 Kodeksu karnego wykonawczego oraz przepisów ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami, PD 2014, nr 3, s. 12).

 

Na podstawie art. 42 § 3 k.k. może być wyłącznie orzeczony zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów dożywotnio. W zakazie tym zakres przedmiotowy zakazu i okres jego orzeczenia są ze sobą zintegrowane” (tak: Ryszard A. Stefański w: Kodeks Karny. Komentarz [red.] Marian Filar, wyd. V, WK 2016, teza 8 do art. 42; podobnie: Sąd Okręgowy w Poznaniu w wyroku z dnia 29 października 2019 r. sygn. akt IV Ka 777/19).

Jednakże zakaz ten nie dotyczy innych pojazdów niż mechaniczne (np. pojazdów zaprzęgowych) (tak: K.A. Politowicz, Wzajemne relacje przepisów artykułów: 42 Kodeksu karnego i 182 Kodeksu karnego wykonawczego oraz przepisów ustawy z dnia 5 stycznia).

 

Warunkowe umorzenie postępowania karnego a zakaz prowadzenia pojazdów

Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów, wymieniony w art. 39 pkt 3 kk, do lat 2 (Art. 67 § 3 kk) 

 

Obowiązek zwrotu prawa jazdy

Art. 43 § 3 kk stanowi, że orzekając zakaz prowadzenia pojazdów sąd nakłada obowiązek zwrotu dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu; do chwili wykonania obowiązku okres, na który orzeczono zakaz, nie biegnie (przepis uchylający § 3 w art. 43 wejdzie w życie z dniem wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających weryfikację danych o kierującym pojazdem w centralnej ewidencji kierowców, PD 2014, nr 3, s. 12).

 

Centralna ewidencja kierowców

Art. 80a ust 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym przewiduje utworzenie centralnej ewidencji pojazdów. Centralną ewidencję kierowców prowadzi minister właściwy do spraw informatyzacji w systemie teleinformatycznym (ust. 4). W ewidencji gromadzi się m.in. dane o osobach nieposiadających uprawnień do prowadzenia pojazdów, w stosunku do których orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów (Art. 100aa ust. 3).

Stosownie do art. 100ab ust. 1 dane z ewidencji usuwa się w zakresie zastosowania zakazu prowadzenia pojazdów:

  1. jeżeli dane o zakazie prowadzenia pojazdów podlegają usunięciu z Krajowego Rejestru Karnego,
  2. po 5 latach od daty uprawomocnienia się orzeczenia o zastosowaniu zakazu prowadzenia pojazdów, jeżeli dane o tym zakazie nie podlegają gromadzeniu w Krajowym Rejestrze Karnym;

 

Zatrzymywanie praw jazdy i pozwoleń oraz cofanie i przywracanie uprawnień do kierowania pojazdami

Art. 135 ust 1 pkt 3 ustawy Prawo o ruchu drogowym mówi, że policjant może zatrzymać wydane w kraju prawo jazdy za pokwitowaniem w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że kierowca popełnił przestępstwo lub wykroczenie, za które może być orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów. Pokwitowanie zatrzymania prawa jazdy z powyższej przyczyny uprawnia do kierowania pojazdem w ciągu 7 dni (pkt 4).

Zatrzymanie wydanego w kraju prawa jazdy następuje przez wprowadzenie informacji o zatrzymaniu do centralnej ewidencji kierowców niezwłocznie po stwierdzeniu wystąpienia przesłanek określonych w art. 135 ust. 1  w/w ustawy (Art. 135b ust. 1).

 

W przypadku, o którym mowa w art. 135b ust. 1, policja przekazuje niezwłocznie, jednak nie później niż w ciągu 7 dni od dnia zatrzymania prawa jazdy, informację o zatrzymaniu prawa jazdy, według właściwości, sądowi uprawnionemu do rozpoznania sprawy o wykroczenie, prokuratorowi lub staroście (Art. 136 ust. 1).

Powyższe regulacje obowiązywać będą w przytoczonej formie od dnia wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających weryfikację danych o kierującym pojazdem w centralnej ewidencji kierowców i wprowadzanie do centralnej ewidencji kierowców informacji o zatrzymaniu wydanego w kraju prawa jazdy lub pozwolenia na kierowanie tramwajem oraz o ich zwrocie – tj. od dnia 5 grudnia 2020 r. (zgodnie z komunikatem Ministra Cyfryzacji z dnia 4 września 2020 r. w sprawie określenia terminu wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających weryfikację danych o kierującym pojazdem w centralnej ewidencji kierowców i wprowadzanie do centralnej ewidencji kierowców informacji o zatrzymaniu wydanego w kraju prawa jazdy lub pozwolenia na kierowanie tramwajem oraz o ich zwrocie, wydanym na podstawie art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 14 sierpnia 2020 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw).

 

Przesłanie zawiadomienia o wyroku zawierającym zakaz prowadzenia pojazdów

W razie orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów, sąd przesyła odpis wyroku odpowiedniemu organowi administracji rządowej lub samorządu terytorialnego właściwemu dla miejsca zamieszkania skazanego. Jeżeli skazany wykonuje zawodowo czynności związane z prowadzeniem pojazdów, o orzeczeniu sąd zawiadamia ponadto bezzwłocznie pracodawcę, u którego skazany jest zatrudniony (Art. 182 § 1 kkw).

Organ, do którego przesłano orzeczenie zawierające zakaz prowadzenia pojazdów, zobowiązany jest cofnąć uprawnienia do ich prowadzenia w orzeczonym zakresie oraz nie może wydać tych uprawnień w okresie obowiązywania zakazu (§ 2).

 

Skrócenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych (blokada alkoholowa)

Jeżeli zakaz prowadzenia pojazdów był wykonywany przez okres co najmniej połowy orzeczonego wymiaru, a w przypadku zakazu prowadzenia pojazdów orzeczonego na podstawie art. 42 § 3 lub 4 Kodeksu karnego (zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio) przez okres co najmniej 10 lat, sąd może orzec o dalszym wykonywaniu tego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową, o której mowa w art. 2 pkt 84 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym, jeżeli postawa, właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz zachowanie w okresie wykonywania środka karnego uzasadniają przekonanie, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę nie zagraża bezpieczeństwu w komunikacji.

Przepis art. 182 § 1 kkw (stanowiący, że w razie orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów, sąd przesyła odpis wyroku odpowiedniemu organowi administracji rządowej lub samorządu terytorialnego właściwemu dla miejsca zamieszkania skazanego. Jeżeli skazany wykonuje zawodowo czynności związane z prowadzeniem pojazdów, o orzeczeniu sąd zawiadamia ponadto bezzwłocznie pracodawcę, u którego skazany jest zatrudniony), stosuje się odpowiednio (Art. 182a. § 1 kkw). Na postanowienie sądu w tym przedmiocie przysługuje zażalenie (§ 4).

 

W przypadku orzeczenia sądu o dalszym wykonywaniu środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową, zakazu tego nie stosuje się w przypadku prowadzenia pojazdów wykorzystywanych do nauki jazdy i egzaminowania, jeżeli skazany jest osobą szkoloną lub egzaminowaną w trybie przewidzianym przepisami ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami lub ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (§ 2).

Jeżeli skazany rażąco naruszył porządek prawny w zakresie dotyczącym bezpieczeństwa ruchu drogowego, w szczególności popełnił przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, sąd może orzec o uchyleniu sposobu wykonywania zakazu prowadzenia pojazdów w postaci wykonywania tego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową. Przepis art. 182 stosuje się odpowiednio (§ 3). Na postanowienie sądu w tym przedmiocie przysługuje zażalenie (§ 4).

 

Zakaz prowadzenia pojazdów a zakaz szkolenia

Art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami stanowi, że nie może być szkolona osoba w stosunku do której został orzeczony prawomocnym wyrokiem sądu zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych – w okresie i zakresie obowiązywania tego zakazu (pkt 2), oraz w stosunku do której wydano decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy – w okresie i zakresie obowiązywania tej decyzji (pkt 3). Zasady tej nie stosuje się w przypadku orzeczenia sądu o wykonywaniu zakazu prowadzenia pojazdów w postaci, o której mowa w art. 182a § 1 kkw (o blokadzie alkoholowej).

 

Zakaz prowadzenia pojazdów a egzaminowanie osoby ubiegającej się o uzyskanie uprawnienia do kierowania pojazdem

Zgodnie z art. 50 ust. 2 ustawy o kierujących pojazdami, osoba ubiegająca się o uzyskanie uprawnienia do kierowania motorowerem, pojazdami silnikowymi lub tramwajem nie może być egzaminowana, jeżeli:

  • został wobec niej orzeczony, prawomocnym wyrokiem sądu, zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych – w okresie i zakresie obowiązywania tego zakazu;
  • wydano wobec niej decyzję o cofnięciu uprawnień do kierowania pojazdami lub zatrzymaniu prawa jazdy – w okresie i zakresie obowiązywania tej decyzji;

 

Zakaz prowadzenia pojazdów a rola starosty 

Prawo jazdy jest wydawane przez starostę, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o wydanie dokumentu, a w uzasadnionych przypadkach właściwego ze względu na miejsce czasowego pobytu.

Art. 103 ust 1 pkt 4 ustawy o kierujących pojazdami stanowi, że starosta wydaje decyzję administracyjną o cofnięciu uprawnienia do kierowania pojazdami w przypadku orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów.

Z kolei starosta wydaje decyzję administracyjną o przywróceniu uprawnień do kierowania pojazdami po ustaniu przyczyn, które spowodowały jego cofnięcie, oraz po uiszczeniu opłaty ewidencyjnej (Art. 103 ust 3).   

 

Przywrócenie uprawnień następuje również w przypadku orzeczenia sądu o wykonywaniu zakazu prowadzenia pojazdów w postaci, o której mowa w art. 182a § 1 kkw (o blokadzie alkoholowej). Wydając decyzję o przywróceniu uprawnienia do kierowania pojazdami, starosta wpisuje do prawa jazdy informację o ograniczeniu, o którym mowa w art. 13 ust. 5 pkt 7 (ograniczenie uprawnienia do kierowania wyłącznie pojazdem wyposażonym w blokadę alkoholową, o której mowa w art. 2 pkt 84 Prawa o ruchu drogowym). Wpis dokonywany jest z urzędu, na okres trwania zakazu prowadzenia pojazdów, po uiszczeniu przez osobę ubiegającą się o przywrócenie uprawnienia opłaty, o której mowa w art. 10 ust. 1, oraz opłaty ewidencyjnej (3a).

 

Blokada alkoholowa

Zgodnie z definicją zamieszczoną w art. 2 pkt 84 Prawa o ruchu drogowym, blokadą alkoholową jest urządzenie techniczne uniemożliwiające uruchomienie silnika pojazdu silnikowego i pojazdu szynowego, w przypadku gdy zawartość alkoholu w wydychanym przez kierującego powietrzu wynosi co najmniej 0,1 mg alkoholu w 1 dm3.

 

Zakaz prowadzenia pojazdów a kara łączna

Sąd Najwyższy w odpowiedzi na zagadnienie prawne w treści, czy art. 577 kpk. stosowany odpowiednio na podstawie art. 90 § 2 k.k. w przypadku połączenia w wyroku łącznym zakazów prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych orzeczonych za pozostające w zbiegu realnym przestępstwa, pozwala na zaliczenie na poczet łącznego zakazu prowadzenia pojazdów kilku okresów, które w części biegną „równolegle”, wskazał w uchwale z dnia 26 maja 2020 r. sygn. akt I KZP 13/19, że tożsame rodzajowo środki karne orzeczone w jednostkowych wyrokach, które mogą być łączone (art. 90 § 2 k.k.), do czasu ich prawomocnego połączenia w wyroku łącznym podlegają odrębnemu wykonaniu według reguł przewidzianych w art. 43 § 2, 2a, i 3 k.k. Okresy, w jakich środki te zostały odrębnie wykonane przed ich prawomocnym połączeniem w wyroku łącznym, należy wymienić jako zaliczone na poczet orzeczonego łącznego środka karnego (art. 577 k.p.k. w zw. z art. 90 § 2 k.k.).

 

Zakaz prowadzenia pojazdów a zagraniczne prawo jazdy

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 11 sierpnia 2020 r. sygn. akt I OSK 73/20 uznał, że celem wprowadzenia instytucji zakazu prowadzenia pojazdów jest zwalczanie i zapobieganie wykroczeniom przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, zaś obowiązek zwrotu przez sprawcę wykroczenia dokumentu prawa jazdy ma urzeczywistnić ten zakaz. Wobec czego jedynie okres niemożności prowadzenia pojazdów z uwagi na zdeponowanie dokumentu prawa jazdy jest równoznaczny z okresem wykonania zakazu.

Biorąc powyższe pod uwagę, nie chodzi tu jedynie o zwrot prawa jazdy wydanego w Polsce. Po pierwsze, środek karny jakim jest zakaz prowadzenia pojazdów orzekany na podstawie art. 39 pkt 3 Kodeksu karnego ma pozbawić obwinionego możliwości posługiwania się prawem jazdy w okresie obowiązywania zakazu. Po drugie, nie jest możliwe może by osoba, wobec której orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów w dalszym ciągu była uczestnikiem ruchu drogowego i jednocześnie wykonywała orzeczony wobec niej zakaz prowadzenia pojazdów.

 

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 12 września 2019 r. sygn. akt I SA/Sz 390/19 wskazał, że Konwencja o ruchu drogowym, sporządzona w Wiedniu dnia 8 listopada 1968 r., której stroną są Polska i Niemcy, przewiduje w art. 41 wzajemne uznanie „każdego krajowego prawa jazdy”. Wyrazem akceptacji tej zasady w polskim porządku prawnym jest art. 4 ust 1 ustawy o kierujących pojazdami, przewidujący że dokumentem stwierdzającym posiadania uprawnienia do kierowania motorowerem, pojazdem silnikowym, lub zespołem pojazdów składającym się z pojazdu silnikowego i przyczepy lub naczepy jest nie tylko wydane w kraju prawo jazdy, ale także wydane za granicą krajowe lub międzynarodowe prawo jazdy, określone w ww. Konwencji o ruchu drogowym.

Sąd w rozpoznawanej sprawie zauważył, że: „skoro niemieckie prawo jazdy traktowane jest jako równorzędne polskiemu dokumentowi, zatem okres orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów, nie mógł rozpocząć biegu w dniu […] listopada 2016 r., w sytuacji, gdy z tym dniem skarżący legitymował się już zagranicznym dokumentem, który tak jak polski uprawniał do prowadzenia pojazdów kategorii B, aż do dnia jego zatrzymania przez urząd niemiecki, co nastąpiło w dniu […] września 2017 r. wyniku zwrotu tego dokumentu. Oznacza to zatem, że zasadnie organ odwoławczy stwierdził, że dopiero ta data otworzyła bieg dwuletniego terminu wykonania orzeczonego środka karnego, co oznacza, że wniosek skarżącego został złożony w okresie obowiązywania zakazu”.

 

Według sądu, przeciwna argumentacja skargi nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem wypacza istotę zastosowanego środka karnego dążąc do osłabienia jego dolegliwości. Celem wprowadzenia instytucji zakazu prowadzenia pojazdów jest zwalczanie i zapobieganie wykroczeniom przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, zaś obowiązek zwrotu przez sprawcę wykroczenia dokumentu prawa jazdy ma urzeczywistnić ten zakaz. Wobec czego jedynie okres niemożności prowadzenia pojazdów z uwagi na zdeponowanie dokumentu prawa jazdy jest równoznaczny z okresem wykonania zakazu.

Natomiast nie do pogodzenia z zasadami racjonalnego rozumowania jest uznanie, że skarżący dysponując zagranicznym prawem jazdy, które uprawnia do udziału w ruchu drogowym, jednocześnie wykonuje orzeczony wyrokiem zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych. Według sądu, sam fakt wymiany polskiego prawa jazdy wyklucza stwierdzenie, aby zakaz ten był przez skarżącego respektowany i świadczył o niemożliwości prowadzenia pojazdów. Stąd też oddanie do niemieckiego urzędu blankietu polskiego prawa jazdy w ramach przewidzianej prawem procedury wymiany na zagraniczny odpowiednik, nie mogło być kwalifikowane jako wymagany zwrot dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu.

 

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 grudnia 2016 r. sygn. akt I OSK 411/15 zauważył, że zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy o kierujących pojazdami kierujący może posiadać tylko jedno ważne krajowe prawo jazdy lub pozwolenie do kierowania tramwajem. Konsekwencją zasady wynikającej z powołanego przepisu jest to, że kierowca posiadający ważne polskie prawo jazdy, które zostało mu zatrzymane w związku z kierowaniem samochodem w stanie nietrzeźwości i który w tym czasie uzyskał zagraniczne prawo jazdy nie może skorzystać z uprawnienia określonego w art. 14 ust. 1 ustawy (wydanie prawa jazdy w zamian za krajowe prawo jazdy wydane za granicą).

Przyjęcie odmiennego stanowiska w tej kwestii doprowadziłoby do naruszenia prawa, tj. art. 4 ust. 2 ustawy. Nadto, umożliwiałoby odzyskanie uprawnień do prowadzenia pojazdów wbrew dyspozycji art. 49 ust. 1 pkt 3 ustawy, tj. bez sprawdzenia kwalifikacji do kierowania pojazdami, czym stwarzałoby zagrożenie dla bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Zastosowanie art. 14 ust. 1 ustawy do kierowcy, który posiada ważne polskie prawo jazdy skutkowałoby obejściem wymogów, które musi spełniać kierowca, aby odzyskać zatrzymane prawo jazdy.

 

W powyższym kontekście należy zauważyć, że artykuł 11 ust 4. Dyrektywy 2006/126/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie praw jazdy (przekształcenie) stanowi, że państwo członkowskie odmawia wydania prawa jazdy osobie, której prawo jazdy podlega ograniczeniu, zawieszeniu lub cofnięciu w innym państwie członkowskim. Państwo członkowskie odmawia uznania ważności jakiegokolwiek prawa jazdy wydanego przez inne państwo członkowskie osobie, której prawo jazdy podlega ograniczeniu, zawieszeniu lub cofnięciu na terytorium wydającego państwa członkowskiego. Państwo członkowskie może także odmówić wydania prawa jazdy osobie ubiegającej się o prawo jazdy, której prawo jazdy zostało w innym państwie członkowskim unieważnione.

 

 

Kliknij gwiazdkę, aby dokonać oceny!

Średnia ocena 0 / 5. Liczba głosów: 0

Jak dotąd brak głosów! Bądź pierwszą osobą, która oceni ten artykuł.

Jeżeli post okazał się przydatny …

Dołącz do nas w mediach społecznościowych!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Protected with IP Blacklist CloudIP Blacklist Cloud

Umówienie spotkania 9:00-19:00