Wytwory intelektualne pozbawione ochrony prawa autorskiego
Zgodnie z artykułem 4. ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:
1) akty normatywne lub ich urzędowe projekty;
2) urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole;
3) opublikowane opisy patentowe lub ochronne;
4) proste informacje prasowe.
Przewidziane w tym artykule wyłączenia mają charakter „całkowity” w tym sensie, że wytwory intelektualne usytuowane w którejkolwiek z wyliczonych w tym przepisie kategorii materiałów są pozbawione autorskoprawnej ochrony zarówno w przypadku eksploatacji tych materiałów w całości, jak i w części oraz niezależnie od kontekstu eksploatacji.
Zakres swobody wykorzystywania materiałów wyłączonych spod ochrony prawa autorskiego
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 września 2001 r. w sprawie IV CKN 458/00 stwierdził, że wyłączenia ochrony wynikające z art. 4 prawa autorskiego nie mogą być utożsamiane z pozostawieniem całkowitej swobody reprodukowania i rozpowszechniania wymienionych w tym przepisie materiałów. Swoboda ta może podlegać ograniczeniom, jednak ograniczenia te wynikać będą z innych przepisów, takich jak przepisy chroniące dobra osobiste, tajemnicę, czy przeciwdziałające nieuczciwej konkurencji.
Reprodukowanie bądź rozpowszechnianie materiałów wskazanych w art. 4 prawa autorskiego może także stanowić szkodę, której naprawienia dochodzić można na zasadach ogólnych.
Materiał urzędowy jako wytwór podlegający wyłączeniu ochrony prawa autorskiego
Materiałem urzędowym jest to, co pochodzi od urzędu lub innej instytucji państwowej, bądź dotyczy sprawy urzędowej, bądź powstało w rezultacie zastosowania procedury urzędowej.
Formuła „materiały urzędowe” oznacza się stosunkowo dużą pojemnością. Jest ona bowiem zdolna pomieścić wszystko co nie będąc dokumentem jest urzędowe.
W formule tej umieszcza się opinie biegłych wykonane na zlecenie sądów. Procedurami urzędowymi są bowiem procedury sądowe, które regulują przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych. Opinie biegłych powstające w rezultacie zastosowania procedury urzędowej, nie są więc przedmiotem prawa autorskiego. Nie są nim więc także pytania składające się na „bank pytań” testowych, stosowanych przy egzaminach na prawo jazdy, pozostaną w obrębie tak rozumianego „materiału urzędowego”.
Materiały urzędowe wyłączone spod ochrony prawa autorskiego
Pod pojęciem materiałów urzędowych, o których mowa w art. 4 ust. 2 prawa autorskiego rozumieć należy materiały pochodzące od urzędu lub innej instytucji wykonującej zadania publiczne.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 lutego 2009 r. (sygn. akt V CSK 337/08) uznał, że Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia nie jest takim materiałem. Postępowanie przetargowe uregulowane w Prawie zamówień publicznych nie ma charakteru procedury urzędowej. Administracyjny charakter ma jedynie postępowanie przed Prezesem Urzędu Zamówień Publicznych. Ten etap postępowania można kwalifikować jako procedurę urzędową, w ramach której wytwarzane są dokumenty urzędowe, nie podlegające ochronie prawo-autorskiej (art. 4 pkt 2 prawa autorskiego).
Dokument urzędowy – definicja
Pojęcie „dokumentu urzędowego” z art. 4 ust. 2 prawa autorskiego należy interpretować w świetle przepisów art. 244 § 1 i 2 kpc oraz art. 76 § 1 i 2 kpa. Definicje zawarte w obu kodeksach są tożsame co do ich treści. Wynika z nich, że dokumentem urzędowym jest dokument sporządzony w przepisanej formie przez powołane do tego organy państwowe w ich zakresie działania. Stanowią one dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone lub zaświadczone.
Zgodnie z art. 244 § 1 kpc, dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Powyższe stosuje się odpowiednio do dokumentów urzędowych sporządzonych przez inne podmioty w zakresie zleconych im przez ustawę zadań z dziedziny administracji publicznej (§ 2).
Z kolei art. 76 § 1 kpa mówi, że dokumenty urzędowe sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy państwowe w ich zakresie działania stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone. Stosuje się to odpowiednio do dokumentów urzędowych sporządzanych przez organy jednostek organizacyjnych lub podmioty, w zakresie poruczonych im z mocy prawa lub porozumienia spraw indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych a należących do właściwości organów administracji publicznej albo załatwianych milcząco, jak też w spraw wydawania zaświadczeń.
Elementy wyroku sądowego a ochrona prawa autorskiego
Uzasadnienie prawne, ani jakikolwiek inny element wyroku sądowego, który jest dokumentem urzędowym, nie jest przedmiotem prawa autorskiego.
Z tego względu organ odwoławczy, korzystając z fragmentów uzasadnienia wyroku sądowego, nie może dopuścić się plagiatu, a tym bardziej naruszyć dyspozycji art. 115 ww. ustawy (tak m.in: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 26 lutego 2016 r. II SA/Wa 1848/14, wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. II SA/Wa 1848/14).
Opinie biegłych na zlecenie właściwych organów a ochrona prawa autorskiego
Opinie biegłych, będące rezultatem czynności przez nich podjętych na zlecenie właściwego organu, jako dowód w postępowaniu prowadzonym przez tenże organ – a zatem w wyniku zastosowania procedury urzędowej – należy zakwalifikować jako materiały urzędowe w rozumieniu powołanego przepisu (por. wyrok NSA z dnia 21 listopada 1996 r., I SA/Kr 829/96).
Opinie i ekspertyzy sporządzone na zlecenie Kancelarii Prezydenta RP a prawo autorskie
Opinie i ekspertyzy sporządzone na zlecenie Kancelarii Prezydenta RP są materiałami urzędowymi w rozumieniu art. 4 pkt 2 prawa autorskiego (urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole). Pełnią one funkcję służebną w procesie podejmowania decyzji przez najwyższy organ władzy wykonawczej i nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego (tak m.in. wyrok NSA w Warszawie z dnia 27 stycznia 2012 r. I OSK 2130/11).
Wyceny nieruchomości jednostek samorządu terytorialnego lub Skarbu Państwa są urzędowymi dokumentami w rozumieniu art. 4 pkt 2 prawa autorskiego i stanowią informację publiczną, która podlega udostępnieniu na podstawie ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198 ze zm.) (tak: wyrok WSA w Gdańsku z dnia 21 lutego 2006 r. II SA/Gd 897/05).
Ekspertyza techniczna a prawo autorskie
Ekspertyza techniczna nie jest utworem architektonicznym, architektoniczno-urbanistycznym, czy też urbanistycznym, ponieważ przedmiotem prawa autorskiego jest utwór. Utworem zaś jest rezultat działalności o charakterze twórczym, kreacyjnym, oryginalnym, charakteryzujący się indywidualnością. Nie jest nim natomiast taki rezultat pracy, który opiera się na przepisach prawa przy uwzględnieniu określonego stanu faktycznego, założonego celu (funkcji), i jest jednym z możliwych do osiągnięcia przez specjalistów (rzeczoznawców) podejmujących się tego samego zadania.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w wyroku z dnia 14 października 2004 r. (sygn. akt II SA/Wr 1833/02) stwierdził, że ekspertyza techniczna jest pozbawiona cech twórczych, kreacyjnych, oryginalnych, gdyż opiera się na przepisach prawa i podlega określonym wymogom prawa, dokonując, m.in. oceny wykonanych przez inwestora robót budowlanych z obowiązującymi przepisami prawa w tym przedmiocie.
Ocena techniczna wykonanych robót budowlanych a ochrona prawa autorskiego
Ocena techniczna wykonanych robót budowlanych, sporządzona na prywatne zlecenie strony, po zobowiązaniu przez organ do jej przedłożenia, staje się z momentem dołączenia do akt sprawy, dowodem w prowadzonym postępowaniu, z którym ma prawo zapoznać się druga strona postępowania. Jednocześnie staje się dokumentem urzędowym, który stosownie do treści art. 4 pkt 2 pr. aut., nie stanowi już przedmiotu prawa autorskiego (wyrok NSA w Białymstoku z dnia 29 stycznia 2003 r. SA/Bk 1171/02).
