- Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia – skutki
- Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia jako oświadczenie woli
- Forma zrzeczenia się zarzutu przedawnienia
- Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia a uznanie długu
- Świadomość dłużnika przy zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia roszczenia
- Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia a trudna sytuacja finansowa
- Samoistne zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przez dłużnika
- Przykłady zachowań dłużnika nieskutkujących zrzeczeniem się zarzutu przedawnienia
Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia – skutki
Stosownie do Art. 117 § 2 kc, po upływie terminu przedawnienia dłużnik może uchylić się od zaspokojenia roszczenia wierzyciela, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia.
Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia jest jednostronną czynnością prawną, która wywołuje skutki prawne ex nunc, a więc od chwili dokonania.
Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia jako oświadczenie woli
Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia jest oświadczeniem woli, do którego należy stosować wszelkie reguły dotyczące składania oświadczeń woli. Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia wywołuje zatem skutki prawne, gdy doszło do drugiej strony w taki sposób, iż mogła zapoznać się z jego treścią.
Forma zrzeczenia się zarzutu przedawnienia
Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia jest jednostronnym oświadczeniem woli i nie wymaga żadnej szczególnej formy, aby było skuteczne.
Może być dokonane w sposób wyraźny lub dorozumiany, poprzez każde zachowanie się dłużnika, które ujawnia jego wolę w sposób dostateczny. Jednakże przy ocenie zachowania się dłużnika należy zachować ostrożność mając na uwadze fakt, że w rachubę może wchodzić tylko uznanie długu, zarówno właściwe, jak i niewłaściwe.
Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia może stanowić element składowy ugody
Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia a uznanie długu
Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia odróżnić należy od uznania długu, które powoduje przerwanie okresu biegu przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 2 KC).
Właściwe (wyrażone wprost) uznanie długu dokonane po upływie okresu przedawnienia z reguły połączone jest ze zrzeczeniem się zarzutu przedawnienia. Z kolei uznanie niewłaściwe długu uznawane jest jedynie za oświadczenie wiedzy, aczkolwiek zawarcie ugody, w której pozwany uznał przedawnione roszczenie, uznawane jest za zrzeczenie się zarzutu przedawnienia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 4 grudnia 2014 r., Sygn. akt I ACa 248/14) .
Świadomość dłużnika przy zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia roszczenia
Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia roszczenia nie wymaga wprawdzie żadnej szczególnej formy nie mniej aby uznać, że dłużnik zrzekł się zarzutu przedawnienia należy ustalić, że miał on świadomość przedawnienia kierowanego pod jego adresem roszczenia o spełnienie świadczenia majątkowego i będąc świadomym konsekwencji zrzeczenia się zarzutu przedawnienia roszczenia, zrzekł się go.
W orzecznictwie przyjmuje się przy tym, że możliwe jest przyjęcie, że uznanie przedawnionego już roszczenia zawiera także zrzeczenie się korzystania z zarzutu przedawnienia, tylko wówczas jeżeli z treści lub z okoliczności, w których oświadczenie to zostało złożone, wynika, że taka właśnie była rzeczywista wola dłużnika (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2002 roku, sygn. akt IV CKN 1013/00, LEX nr 80261, wyrok. Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2002 r., IV CKN 917/00, L. oraz wyr. Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2012 r., III CSK 208/11, L.).
Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia a trudna sytuacja finansowa
W sytuacji wątpliwości, czy osoba, która nie ma praktycznie środków do życia, ani tym bardziej środków na spłatę długu zrzekła się zarzutu przedawnienia roszczenia, przyjąć można, że obarczone wątpliwościami interpretacyjnymi działanie tej osoby stanowi co najwyżej uznanie niewłaściwe długu. Trudno wyobrazić sobie bowiem, że taka osoba świadomie zrzekłaby się zarzutu, który pozwoliłby jej zmniejszyć zadłużenie.
Zważyć bowiem należy, że aby doszło do zrzeczenia się zarzutu przedawnienia roszczenia oświadczenie w tym przedmiocie winno być jasno i jednoznacznie wyartykułowane.
Za jedynie uznanie niewłaściwe długu winno być potraktowane pismo osoby o pomoc w trudnej sytuacji, w jakiej znalazła się poprzez zadłużenie (I C 1685/15 – wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 18 kwietnia 2016 r., Sygn. akt I C 1685/15).
Samoistne zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przez dłużnika
Szczególną ostrożność w przypisywaniu niejednoznacznym zachowaniom dłużnika sensu oświadczeń woli o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia należy zachować wówczas, gdyby zrzeczenie takie miało być czynnością samoistną (nie elementem umowy) i w szerokim znaczeniu tego słowa nieodpłatną (niezwiązaną z żadną korzyścią zobowiązanego w ramach tego lub innych stosunków prawnych z uprawnionym).
Zasady doświadczenia życiowego przemawiają bowiem przeciwko przyjęciu, że zobowiązany dokonał jednoznacznie niekorzystnej dla siebie czynności prawnej (tak: wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia lutego 2017 r., Sygn. akt III Ca 35/17).
Dorozumiane zrzeczenie się zarzutu przedawnienia – przykłady
Tylko wówczas można przyjąć dorozumiane oświadczenie woli dłużnika o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia, gdy jego zamiar zrzeczenia się zarzutu przedawnienia wynika w sposób niewątpliwy z towarzyszących temu oświadczeniu okoliczności. Takie okoliczności to np.
- pertraktacje dłużnika z wierzycielem na temat rozłożenia długu na raty,
- zawarcie umowy nowacyjnej,
- zawarcie ugody sądowej lub pozasądowej
(tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 2004 r., Sygn. akt V CK 620/03, L.).
Przykłady zachowań dłużnika nieskutkujących zrzeczeniem się zarzutu przedawnienia
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 1997 r. (II CKN 46/97, OSN 1997, Nr 10, poz. 143) wyrażono pogląd, że nie jest zrzeczeniem się zarzutu przedawnienia oświadczenie dłużnika w odpowiedzi na pozew, iż uznaje roszczenie “za zasadne”.
Jak trafnie zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 30 września 2005 r. (Sygn akt I ACA 693/05, BSAKa 2005, Nr 4, poz. 1), podjęcie negocjacji w sprawie zasad spłaty zadłużenia i zawarcia ugody sądowej nie może być interpretowane jako rezygnacja ze zgłoszonego zarzutu przedawnienia i nie może być utożsamiane ze zrzeczeniem się zarzutu przedawnienia.
Trafne jest również spostrzeżenie Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 21 lipca 2004 r. (Sygn. akt V CK 620/03, L.), że nie sposób uznać za zrzeczenie się zarzutu przedawnienia każdego zachowania się dłużnika zmierzającego do zaspokojenia roszczenia, np. zapłacenie odsetek.
W piśmiennictwie zasadnie zwraca się uwagę, że zachowanie dłużnika tylko wtedy można uznać za zrzeczenie się zarzutu przedawnienia gdy zamiar zrzeczenia się zarzutu przedawnienia wynikał w sposób niewątpliwy z towarzyszących okoliczności.