Przejdź do treści
Strona główna » Blog prawny » Prawo cywilne » Oględziny jako dowód w procesie sądowym cywilnym

Oględziny jako dowód w procesie sądowym cywilnym

 

Oględziny – zgodnie z brzmieniem art. 292 k.p.c. są dowodem zaliczanym w nauce zarówno procesu cywilnego i karnego do dowodów rzeczowych i bezpośrednich. Mogą one mieć różną formę, mogą także polegać na wzrokowym badaniu przedmiotów.

Cechą charakterystyczną dowodu z oględzin – jak wynika z art. 292 k.p.c. – jest możliwość wiązania go z innymi dowodami. Sąd może zarządzić oględziny bez udziału lub z udziałem biegłych, a stosownie do okoliczności – również w połączeniu z przesłuchaniem świadków.

 

Przedmiot oględzin

Przedmiotem oględzin może być osoba, rzecz ruchoma lub nieruchoma, a także dane miejsce.

 

Wniosek o przeprowadzenie oględzin

Zgodnie z art. 187 § 2 kpc pozew może zawierać wnioski o dokonanie oględzin (pkt 2), oraz polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, a potrzebnego do przeprowadzenia dowodu, lub przedmiotu oględzin (pkt 3).

 

Oględziny na podstawie planu rozprawy

Na podstawie planu rozprawy przewodniczący wydaje zarządzenia mające na celu przygotowanie rozprawy. Przewodniczący może w szczególności zarządzić przedstawienie przedmiotów oględzin lub dokumentów, w szczególności ksiąg i planów (art. 208 § 1 kpc). Przewodniczący może ponadto zarządzić oględziny jeszcze przed rozprawą (§ 2).

 

Osoby uczestniczące przy oględzinach

Dowód z oględzin, szczegółowo uregulowany w przepisach kodeksu postępowania cywilnego (art. 292 – 298), jest przeprowadzany przez sąd, przy uczestnictwie stron, bez udziału lub z udziałem biegłych. Stosownie do okoliczności czynność ta może być połączona z przesłuchaniem świadków. Przeprowadzenie dowodu z oględzin, bez udziału sądu, nie może być zlecone przez sąd biegłemu. Stanowiłoby to naruszenie przepisów postępowania dotyczących zasad przeprowadzenia tego dowodu, co w konkretnych okolicznościach, mogłyby nawet prowadzić do nieważności postępowania (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2012 r., sygn. akt IV CSK 252/11).

 

Obecność biegłego przy oględzinach

Sąd może zarządzić oględziny bez udziału lub z udziałem biegłych, a stosownie do okoliczności – również w połączeniu z przesłuchaniem świadków (art. 292 kpc).

W przypadku powołania biegłego, sąd może zarządzić przedstawienie biegłemu w niezbędnym zakresie akt sprawy lub przedmiotu oględzin oraz zarządzić, by był obecny lub brał udział w przeprowadzeniu dowodu (art. 284 kpc).

 

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 marca 2006 r., sygn. akt I CSK 101/05 stwierdził, że przeprowadzenie oględzin, w celu stwierdzenia istniejącego stanu faktycznego, z udziałem biegłego następuje wówczas, gdy prawidłowe ich dokonanie lub właściwie zarejestrowanie dokonanych spostrzeżeń wymaga wiadomości specjalnych, wówczas obowiązkiem sądu orzekającego jest włączenie w proces poznawczy pośrednika w osobie biegłego, z odstępstwem od zasady bezpośredniości. Podejmując w tym przedmiocie rozstrzygnięcie, sąd orzekający nie występuje w charakterze doradcy stron, czy jednej z nich i nie wyręcza strony ani zastępującego tę stronę profesjonalnego pełnomocnika. Według doktryny i praktyki sądowej opinią biegłego jest osąd o okolicznościach faktycznych, stanach lub zdarzeniach dla których poznania i wyjaśnienia wymagany jest określony zasób wiadomości specjalnych, wykraczających poza zakres wiadomości i doświadczenia życiowego ogółu osób inteligentnych i ogólnie wykształconych.

Biegły jest, także w toku oględzin, pomocnikiem sędziego przy ustalaniu, a także ocenie okoliczności faktycznych, wiążących się z przedmiotem opinii. Jego obowiązkiem jest wskazanie na istotne, czy specjalne dla oglądanego przedmiotu cechy, a nawet niesienie pomocy w prawidłowym i precyzyjnym sformułowaniu opisu przedmiotu oględzin. Decyzja o udziale biegłego w zasądzonych oględzinach, jak i w kwestii, czy do rozstrzygnięcia sprawy potrzebne są wiadomości specjalne należy do sądu. Tylko w niektórych wypadkach – ściśle określonych – przeprowadzenie tego dowodu jest obligatoryjne.

 

W wyroku z dnia 24 listopada 1999 r., sygn. akt I CKN 223/98 (Wokanda 2000, nr 3, s. 7) Sąd Najwyższy wskazał, że dowód z opinii biegłego, z uwagi na składnik wiadomości specjalnych, jest dowodem tego rodzaju, iż nie może być zastąpiony inną czynnością dowodową, np. przesłuchaniem świadka. Jeżeli więc zgodnie z art. 278 § 1 k.p.c. sąd może dojść do wiadomości specjalnych wyłącznie poprzez skorzystanie z pomocy biegłego, to sąd dopuszcza się naruszenia art. 232 zdanie drugie k.p.c., skoro z urzędu nie przeprowadza dowodu z opinii biegłego, natomiast dowód ten jest niezbędny dla miarodajnej oceny zasadności wytoczonego powództwa (w tym przedmiocie także: orz. Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1997 r., II UKN 23/97 (OSNAPiUS 1997, nr 23, poz. 476, z dnia 13 marca 1997 r., III CKN 14/97 (OSNC 1997, nr 8, poz. 115) i uzasadnienie orzeczenia z dnia 25 marca 1997 r. III CKN 11/97 (OSNC 1997, nr 9, poz. 126)).

 

Oględziny połączone z zeznaniami świadków

Połączenie z oględzinami innego środka dowodowego w postaci zeznań świadków następuje z reguły w celu stwierdzenia przeszłego stanu faktycznego, bądź przesłuchanie świadków w toku dokonywanych oględzin ma ułatwić prawidłowy odbiór tych zeznań i wyłącza w zasadzie możliwość nieporozumień co do relacjonowanego przedmiotu.

 

Obowiązek przedstawienia przedmiotu oględzin

Przepisy o obowiązku przedstawienia dokumentu stosuje się odpowiednio do przedstawienia przedmiotu oględzin. Jeżeli rodzaj przedmiotu na to pozwala i nie jest to połączone ze znacznymi kosztami, należy przedmiot oględzin dostarczyć do sądu (art. 293 kpc).

Jeżeli przedmiot oględzin jest w posiadaniu osoby trzeciej, a oględziny mają być dokonane w miejscu, gdzie przedmiot znajduje się, osoba ta powinna być wezwana na termin oględzin i obowiązana jest ułatwić dostęp do przedmiotu (art. 294 kpc).

 

Oględziny a uprawnienia osoby trzeciej

Osoba trzecia w ciągu dni trzech od doręczenia jej wezwania może z ważnych przyczyn żądać od sądu wzywającego zaniechania oględzin (art. 295. § 1 kpc). Przed rozpoznaniem żądania osoby trzeciej sąd nie przystąpi do oględzin (§ 2).

Osobę trzecią, która bez uzasadnionych przyczyn nie zastosowała się do zarządzeń w przedmiocie oględzin, sąd skaże na grzywnę (art. 296 kpc).

 

Osoba trzecia wezwana na termin oględzin ma prawo żądać zwrotu wydatków koniecznych, związanych ze stawiennictwem do sądu, oraz wynagrodzenia za utratę zarobku na równi ze świadkiem, a ponadto zwrotu wydatków połączonych z dostarczeniem przedmiotu oględzin (art. 297 kpc).

 

Oględziny osoby

Oględziny osoby mogą odbyć się tylko za jej zgodą (art. 298 kpc).

 

Odpowiednie stosowanie przepisów o dowodzie z oględzin względem dowodów zawierających zapis obrazu lub dźwięku

Dowody z innych dokumentów niż wymienione w art. 243 1 kpc (dokumenty zawierające tekst, umożliwiające ustalenie ich wystawców), w szczególności zawierających zapis obrazu, dźwięku albo obrazu i dźwięku, sąd przeprowadza, stosując odpowiednio przepisy o dowodzie z oględzin oraz o dowodzie z dokumentów (art. 308 kpc).

 

Oględziny a ustanowienie drogi koniecznej i służebności przesyłu

Przed wydaniem postanowienia o ustanowieniu drogi koniecznej sąd powinien przeprowadzić dowód z oględzin nieruchomości, chyba że okoliczności istotne dla wytyczenia drogi koniecznej są niesporne i niewątpliwe albo że przeprowadzenie dowodu z innych przyczyn nie jest potrzebne (art. 626 § 2).

Przepis ten stosuje się odpowiednio w sprawach o ustanowienie służebności przesyłu.

 

Oględziny a czynności egzekucyjne dokonywane przez komornika poza kancelarią

Przebieg oględzin nieruchomości, jako czynności egzekucyjnej dokonywanej przez komornika poza kancelarią, podlega utrwalaniu za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk (art. 809 1 § 1 pkt 6 kpc).

 

Oględziny a osoby posiadające Immunitet dyplomatyczny

Takie osoby jak:

  • uwierzytelnieni w Rzeczypospolitej Polskiej szefowie przedstawicielstw dyplomatycznych państw obcych;
  • członkowie personelu dyplomatycznego przedstawicielstw państw obcych w Rzeczypospolitej Polskiej;
  • inne osoby korzystające z immunitetów dyplomatycznych na mocy ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych;
  • członkowie rodzin osób wyżej wymienionych, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej i nie mają obywatelstwa polskiego,
  • cudzoziemcy będący pracownikami administracyjnymi i technicznymi przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych państw obcych w Rzeczypospolitej Polskiej lub członkami personelu służby przedstawicielstw dyplomatycznych oraz inne osoby zrównane z nimi na mocy ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych (z wyjątkiem pracowników administracyjnych i technicznych urzędów konsularnych państw obcych w Rzeczypospolitej Polskiej),

– nie mają obowiązku nie tylko składania zeznań w charakterze świadków lub występowania w charakterze biegłego lub tłumacza, ale również obowiązku przedstawienia dokumentu lub przedmiotu oględzin, chyba że uprawniona do tego osoba wyrazi zgodę (Art. 1113 1 § 1 kpc).

 

Stosownie do art. 1111 § 2 kpc, przepisy te nie mają jednak zastosowania do osób w nim wymienionych w odniesieniu do:

  • spraw z zakresu prawa rzeczowego dotyczących prywatnego mienia nieruchomego położonego w Rzeczypospolitej Polskiej, chyba że mienie to jest w posiadaniu tych osób w imieniu państwa wysyłającego dla celów przedstawicielstwa dyplomatycznego lub odpowiedniej organizacji międzynarodowej dla celów organizacji;
  • spraw dotyczących spadków, w których osoby te występują jako spadkobiercy, zapisobiercy, wykonawcy testamentów, zarządcy lub kuratorzy spadku w charakterze osób prywatnych, nie zaś w imieniu państwa wysyłającego lub odpowiedniej organizacji międzynarodowej;
  • spraw dotyczących zawodowej lub gospodarczej działalności tych osób, wykonywanej przez nie w Rzeczypospolitej Polskiej poza funkcjami urzędowymi.

 

Oględziny a sąd polubowny

Również sąd polubowny może przeprowadzić dowód oględzin, z przesłuchania świadków, z dokumentów, a także inne konieczne dowody, nie może jednak stosować środków przymusu (Art. 1191 § 1 kpc).

 

 

Kliknij gwiazdkę, aby dokonać oceny!

Średnia ocena 5 / 5. Liczba głosów: 2

Jak dotąd brak głosów! Bądź pierwszą osobą, która oceni ten artykuł.

Jeżeli post okazał się przydatny …

Dołącz do nas w mediach społecznościowych!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Umówienie spotkania 9:00-19:00