Zabezpieczenie roszczenia pieniężnego

Sprawy, w których udzielane jest zabezpieczenie

W każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia (art. 730 § 1 kpc).

Charakter postępowania o zabezpieczenie roszczenia

Sąd Najwyższy w uchwale z 18 października 2013 r., sygn. akt III CZP 64/13 (OSNC 2014, z. 7-8, poz. 70) wskazał, że zabezpieczenie roszczenia stanowi jedną z najbardziej doniosłych form tymczasowej ochrony prawnej udzielanej dochodzącemu roszczeniu na czas trwania sporu o nie. Postępowanie zabezpieczające stanowi tzw. samodzielne postępowanie pomocnicze, którego celem jest natychmiastowe udzielenie uprawnionemu tymczasowej ochrony prawnej, skutecznej do momentu prawomocnego zakończenia postępowania o zabezpieczone roszczenie (art. 744 k.p.c.) albo do czasu, aż minie termin, w którym uprawniony powinien przystąpić do jego zaspokojenia (art. 7541 k.p.c. i 757 k.p.c.).

Ochrona w postępowaniu zabezpieczającym ma charakter tymczasowy do upadku zabezpieczenia, w tym do upływu terminu, na który zabezpieczenie zostało ustanowione (art. 755 § 2 k.p.c. oraz art. 7541 i 757 k.p.c.).

Osoby występujące z wnioskiem o zabezpieczenie

Udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.

Zabezpieczenie udzielane jest na wniosek, a w wypadkach, w których postępowanie może być wszczęte z urzędu – także z urzędu.

Składniki wniosku o zabezpieczenie

Wniosek o udzielenie zabezpieczenia powinien odpowiadać wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego, a nadto zawierać:

• wskazanie sposobu zabezpieczenia, a w sprawach o roszczenie pieniężne także wskazanie sumy zabezpieczenia
• uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek
• interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia
• Jeżeli wniosek o udzielenie zabezpieczenia złożono przed wszczęciem postępowania – nadto zwięzłe przedstawienie przedmiotu sprawy

Uprawdopodobnienie roszczenia

Zgodnie z ugruntowanym poglądem orzecznictwa roszczenie jest uprawdopodobnione, jeżeli istnieje znaczna szansa na jego istnienie, co nie wyklucza tego, iż w świetle głębszej analizy stanu faktycznego i prawnego wniosek może okazać się bezzasadny. Istotą postępowania zabezpieczającego, jako postępowania incydentalnego, nie jest uznanie dochodzonego roszczenia za udowodnione, ale jedynie za uprawdopodobnione, czemu służy dokonywana przez sąd jedynie pobieżna analiza dostarczonego przez wnioskodawcę materiału dowodowego.

Uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek o udzielenie zabezpieczenia jest w postępowaniu zabezpieczającym szczególnie istotne z uwagi na orzekanie w przedmiocie tego wniosku, co do zasady na posiedzeniu niejawnym i często jeszcze przed przeprowadzeniem postępowania dowodowego w sprawie, na podstawie okoliczności jedynie przytoczonych przez uprawnionego (tak: D. Zawistowski, Postępowanie zabezpieczające. Komentarz. Wybór orzeczeń, Oficyna 2007).

W interesie uprawnionego leży zatem nie tylko formalne wypełnienie obowiązku wynikającego z treści art. 736 § 1 pkt 2 k.p.c., po to, by uchronić się przed zwrotem wniosku, lecz rzeczowe przedstawienie faktów uzasadniających udzielenie zabezpieczenia i okoliczności uprawdopodobniających ich istnienie, jako koniecznych przesłanek dla uzyskania zabezpieczenia.

Wymóg uprawdopodobnienia roszczenia oznacza konieczność uprawdopodobnienia faktów, z których jest ono wywodzone. Przesłanką zasadności udzielenia zabezpieczenia jest istnienie po stronie uprawnionego konkretnego roszczenia wynikającego z przytoczonych przez uprawnionego okoliczności faktycznych, którego ochrona wynika z obowiązujących przepisów prawa.

Uprawdopodobnienie nie wymaga niepodważalnych dowodów istnienia roszczenia. Nie oznacza to jednak, że każde twierdzenie uprawnionego o istnieniu roszczenia stanowi jego uprawdopodobnienie. Uprawdopodobnienie ma dać sądowi słuszną podstawę do przypuszczenia o istnieniu roszczenia. Różnica pomiędzy uprawdopodobnieniem a wynikiem postępowania rozpoznawczego stanowiącego podstawę wydania orzeczenia sprowadza się jedynie do tego, że uprawdopodobnienie nie wymaga zachowania szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym (tak: Sąd Okręgowy w Warszawie w postanowieniu z dnia 8 marca 2021 r. Sygn. akt IV C 705/21).

Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia

Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia najczęściej określa się jako obiektywną w świetle obowiązujących przepisów, czyli wywołaną rzeczywistą koniecznością ochrony określonej sfery prawnej, potrzebę uzyskania orzeczenia sądowego o określonej treści. Przez pojęcie interesu prawnego należy zatem rozumieć, że brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni uprawnionemu należytą ochronę prawną (tak: T. Ereciński (red.) – Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom 3. Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis Warszawa 2006).

O istnieniu podstawy zabezpieczenia można więc mówić wtedy, gdy bez zabezpieczenia ochrona prawna udzielona w merytorycznym orzeczeniu w sprawie okaże się niepełna, innymi słowy spóźniona.

Stwierdzić należy, że interes prawny jako przesłanka zabezpieczenia istnieje w przypadku, gdy zachodzi potrzeba zapewnienia uprawnionemu „należytej ochrony prawnej”, zanim uzyska ochronę definitywną (ostateczną), czyli zanim zostanie osiągnięty cel postępowania w sprawie, w związku z którym następuje udzielenie zabezpieczenia.

Celem zabezpieczenia w tych przypadkach jest zatem zapewnienie skuteczności przyszłego orzeczenia, a sens ochrony prawnej wyraża się w tym, aby jak najszybciej przerwać albo zapobiec bezprawnym działaniom, polegającym np. na podejmowaniu niezgodnych z prawem decyzji. Chodzi więc o to, że zakaz wynikający z przyszłego orzeczenia pojawi się zbyt późno, przez co uprawniony poniesienie skutki niedozwolonych działań przeciwnika (tak: Sąd Okręgowy w Warszawie w postanowieniu z dnia 8 marca 2021 r. Sygn. akt IV C 705/21).

Zakres zabezpieczenia

Zgodnie z art. 731 k.p.c. zabezpieczenie nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia, chyba, że ustawa stanowi inaczej. Fakt, że zabezpieczenie nie może zmierzać do zaspokojenia roszczenia, wynika z funkcji postępowania zabezpieczającego, która polega na udzielaniu ochrony prawnej o tymczasowym charakterze.

Zastosowanie zabezpieczenia w takiej formie, która stanowiłaby de facto zaspokojenie dochodzonego w postępowaniu sądowym roszczenia, oznaczałaby uzyskanie przez uprawnionego ochrony prawnej, zrównanej ze skutkami orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, jeszcze przed ostatecznym rozstrzygnięciem sporu sądowego. Prowadziłoby to do nadmiernego uprzywilejowania uprawnionego i stwarzało jednocześnie zagrożenie interesów obowiązanego, związane z ryzykiem wykonania obowiązku nałożonego przez sąd przy dokonaniu zabezpieczenia (tak: Sąd Okręgowy w Warszawie w postanowieniu z dnia 10 czerwca 2020 r. Sygn. akt XVI GC 533/20).

Organ udzielający zabezpieczenia

Do udzielenia zabezpieczenia właściwy jest sąd, do którego właściwości należy rozpoznanie sprawy w pierwszej instancji. Jeżeli nie można ustalić takiego sądu, właściwy jest sąd, w którego okręgu ma być wykonane postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia, a z braku tej podstawy lub w przypadku, w którym postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia miałoby być wykonane w okręgach różnych sądów – sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.

Wniosek o udzielenie zabezpieczenia zgłoszony w toku postępowania rozpoznaje sąd tej instancji, w której toczy się postępowanie, z wyjątkiem przypadku, gdy sądem tym jest Sąd Najwyższy. Wtedy o zabezpieczeniu orzeka sąd pierwszej instancji (Art. 734 kpc).

Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia

Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie (art. 730 1. § 2 kpc).

Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia w przypadku kwot do 75 000 zł

Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia uważa się za uprawdopodobniony, gdy żądającym zabezpieczenia jest powód dochodzący należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej w rozumieniu ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, w przypadku gdy wartość tej transakcji nie przekracza 75 000 zł, a dochodzona należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej trzy miesiące (art. 730 1. § 21 kpc).

Zasada nieobciążania zobowiązanego ponad potrzebę

Przy wyborze sposobu zabezpieczenia sąd uwzględni interesy stron lub uczestników postępowania w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę (art. 730 1. § 3 kpc).

Czas złożenia wniosku o zabezpieczenie

Sąd może udzielić zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania lub w jego toku. Po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawczego dopuszczalne jest udzielenie zabezpieczenia tylko wtedy, jeżeli ma ono na celu zabezpieczenie roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił (Art. 730 § 2 kpc).

Udzielając zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania w sprawie, sąd wyznacza termin, w którym pismo wszczynające postępowanie powinno być wniesione pod rygorem upadku zabezpieczenia. Termin ten nie może przekraczać dwóch tygodni (Art. 733a § 1 kpc).

Sposoby zabezpieczenia roszczeń pieniężnych

Zabezpieczenie roszczeń pieniężnych następuje przez:

• zajęcie ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego;
• obciążenie nieruchomości obowiązanego hipoteką przymusową;
• ustanowienie zakazu zbywania lub obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej lub której księga wieczysta zaginęła lub uległa zniszczeniu;
• obciążenie statku albo statku w budowie hipoteką morską;
• ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu;
• ustanowienie zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego.

Zabezpieczenie nie może obejmować rzeczy, wierzytelności i praw, z których egzekucja jest wyłączona (Art. 750 kpc). Zajęte ruchomości nie mogą być oddane pod dozór uprawnionemu. Zajęte pieniądze składa się na rachunek depozytowy Ministra Finansów, a zajęte papiery wartościowe sąd składa w banku (Art. 752 § 1 kpc).

Sumę uzyskaną z zajętego rachunku bankowego umieszcza się na rachunku depozytowym Ministra Finansów, chyba że zabezpieczenie polega na zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu określonej sumy pieniężnej (Art. 752 2. § 1 kpc).

Zabezpieczenie a doręczenie między pełnomocnikami profesjonalnymi 

Zgodnie z art. 132 § 1 kpc, w toku sprawy adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy oraz Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej doręczają sobie nawzajem bezpośrednio odpisy pism procesowych z załącznikami. Jeden z wyjątków od tej zasady zachodzi w sytuacji złożenia wniosku o zabezpieczenie powództwa, który należy złożyć w sądzie z odpisami dla strony przeciwnej.

Zabezpieczenie a zawieszenie postępowania

Podczas zawieszenia sąd nie podejmuje żadnych czynności z wyjątkiem tych, które mają na celu podjęcie postępowania albo zabezpieczenie powództwa lub dowodu (art. 179 § 3 kpc).

Zażalenie w kwestii zabezpieczenia roszczenia

Na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie zabezpieczenia przysługuje zażalenie. Zażalenie przysługuje także na postanowienie sądu drugiej instancji o udzieleniu zabezpieczenia, z wyjątkiem postanowienia wydanego w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji (Art. 741 § 1 kpc).

Zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji rozpoznaje sąd drugiej instancji. Na postanowienie sądu drugiej instancji przysługuje zażalenie do innego składu tego sądu (§ 2).

Uchylenie zabezpieczenia

Obowiązany może w każdym czasie żądać uchylenia lub zmiany prawomocnego postanowienia, którym udzielono zabezpieczenia, gdy odpadnie lub zmieni się przyczyna zabezpieczenia. Jeżeli obowiązany złoży na rachunek depozytowy Ministra Finansów sumę zabezpieczenia żądaną przez uprawnionego we wniosku o udzielenie zabezpieczenia, zabezpieczenie upada (Art. 742 § 1 kpc).

Poszukiwanie majątku dłużnika pod zabezpieczenie

Uprawniony wierzyciel winien wskazać majątek poddawany zabezpieczeniu. W tym względzie przydatnym może być posłużenie się:

• Wykazem podmiotów zarejestrowanych jako podatnicy VAT, niezarejestrowanych oraz wykreślonych i przywróconych do rejestru VAT, umożliwiający pozyskanie:
  • numerów rachunków rozliczeniowych lub imiennych rachunków w SKOK na podstawie numeru NIP lub REGON dłużnika 
• Wyszukiwarką KRS umożliwiającą pozyskanie m.in. informacji o:
  • wysokości kapitału zakładowego dłużnika
  • złożeniu rocznego sprawozdania finansowego
• Przeglądarką dokumentów finansowych umożliwiająca pozyskanie m.in. rocznego sprawozdania finansowego (dokumentu sporządzanego przez firmy prowadzące księgi rachunkowe – m.in. spółki handlowe), a w nim informacji o:
  • grupach składników majątku trwałego dłużnika (grunty, budynki i lokale, urządzenia i maszyny itp.)
  • zobowiązaniach finansowych dłużnika
  • kredytach i pożyczkach dłużnika
  • bilansie
  • rachunku zysków i strat
  • zestawieniu zmian w kapitale (funduszu) własnym
  • wynagrodzeniu członków zarządu
  • rachunku przepływów pieniężnych

Zabezpieczenie a zła sytuacja finansowa dłużnika

W literaturze wyrażony został pogląd, że przy zabezpieczeniu roszczeń pieniężnych nie chodzi o teoretyczną możliwość utraty majątku przez dłużnika, ale o realną obawę, że taki fakt nastąpi (tak: Edmund Wengerek, Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne, Komentarz t. I, s. 23).

Przyjmuje się, że okolicznościami uzasadniającymi w konkretnym wypadku ryzyko niewykonania orzeczenia może być zamiar sprzedaży majątku, zaprzestanie działalności gospodarczej przez obowiązanego, wszczęcie przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego lub zagrożenie upadłością (tak: T. Ereciński [w:] Kodeks postępowania cywilnego, Komentarz, tom 3, s. 401).

Brak złożenia przez spółkę sprawozdania finansowego jako wyznacznik złej kondycji finansowej

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VIII Gospodarczy w postanowieniu z dnia 16 września 2015 r. sygn. akt VIII Gz 93/15 udzielił zabezpieczenia roszczenia na tej podstawie, że powódka wykazała, że pozwana spółka z o.o. wbrew obowiązkowi wynikającemu z ustawy z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości nie złożyła sprawozdania za rok 2013. Powyższe stwierdzenie znalazło potwierdzenie w informacji odpowiadającej odpisowi aktualnemu z rejestru przedsiębiorców pozwanej nr KRS.

Sąd zważył, że sprawozdania obowiązujące spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, obejmują:

• bilans,
• rachunek zysków i strat (rachunek wyników),
• informację dodatkową, a także
• sprawozdanie opisowe z działalności spółki w roku obrotowym.

Powyższe stanowią one zasadnicze źródło informacji o kondycji spółki. Zaniechanie złożenia przez spółkę sprawozdania finansowego może świadczyć o złej sytuacji majątkowej, bądź o komplikacjach w jej działalności, wreszcie – o zamiarze spółki ukrycia jej rzeczywistej sytuacji przez innymi podmiotami, w tym wierzycielami.

Zabezpieczenie roszczenia w sprawie o alimenty

W sprawach o alimenty zabezpieczenie może polegać na zobowiązaniu obowiązanego do zapłaty uprawnionemu jednorazowo albo okresowo określonej sumy pieniężnej. W sprawach tych podstawą zabezpieczenia jest jedynie uprawdopodobnienie istnienia roszczenia (Art. 753 § 1 kpc).

Sąd może jeszcze przed urodzeniem się dziecka zabezpieczyć przyszłe roszczenia alimentacyjne związane z ustaleniem ojcostwa, przez zobowiązanie obowiązanego do wyłożenia odpowiedniej sumy na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące w okresie porodu oraz na utrzymanie dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu.

Koszty zabezpieczenia

Zgodnie z art. 31 ust. 2 ustawy o kosztach komorniczych, w razie (skutecznego*) wykonania zabezpieczenia roszczenia pieniężnego lub europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym, komornik pobiera od wnioskodawcy opłatę stosunkową w wysokości 10% wartości mienia objętego zabezpieczeniem. 

Powyższa opłata jest pobierana od uprawnionego z góry.

Opłata ta podlega zmniejszeniu o wysokość opłaty stałej od wniosku o wykonanie zabezpieczenia roszczenia pieniężnego lub europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym (300 zł).

Jeżeli ustalenie wartości mienia objętego zabezpieczeniem wymaga opinii biegłego, komornik wzywa uprawnionego do uiszczenia zaliczki na związane z tym wydatki. 

Podstawa ustalenia należnej komornikowi opłaty za wykonanie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia

W odpowiedzi na postawione pytanie prawne, czy podstawą ustalenia należnej komornikowi opłaty za wykonanie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia jest wartość roszczenia pieniężnego wynikająca z tytułu zabezpieczenia i wniosku o jego wykonanie, czy też wartość mienia, które faktycznie zostało zabezpieczone w toku postępowania – Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 28 listopada 2012 r., sygn. akt III CZP 66/12 wskazał, że podstawą ustalenia opłaty za wykonanie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia jest wartość roszczenia pieniężnego określona we wniosku (art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji).

Odwoływanie się w tym wypadku – na zasadzie analogii – do przepisów regulujących wysokość opłat za przeprowadzenie egzekucji świadczeń pieniężnych (art. 49 ust. 1 u.k.s.c.) nie jest prawidłowe, gdyż art. 45 samodzielnie normuje wysokość opłat za wykonanie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia roszczenia pieniężnego.

Upadek zabezpieczenia

Zgodnie z art. 7541 § 1 k.p.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej albo jeżeli sąd inaczej nie postanowi, zabezpieczenie udzielone według przepisów tytułu o zabezpieczeniu roszczeń pieniężnych upada po upływie dwóch miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, albo od uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu apelacji lub innego środka zaskarżenia wniesionego przez obowiązanego od orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, chyba że uprawniony wniósł o dokonanie czynności egzekucyjnych.

Art. 7541 k.p.c. stanowi przejaw zasady minimalnej uciążliwości zabezpieczenia (zob. art. 7301 § 3 k.p.c.), uniemożliwiając bezzasadne trwanie zabezpieczenia, gdy roszczenie uprawnionego zostało prawomocnie uwzględnione w postępowaniu rozpoznawczym, gdy uprawniony może podjąć czynności zmierzające bezpośrednio do zaspokojenia roszczenia w terminie od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie bądź od uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu środka zaskarżenia wniesionego przez obowiązanego od orzeczenia.

Upadek zabezpieczenia roszczenia pieniężnego następuje w terminie wskazanym w art. 7541 k.p.c., liczonym od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego to roszczenie, chyba że sąd postanowi inaczej (tak: uchwała Sądu Najwyższego z 18 października 2013 r., sygn. akt III CZP 64/13, j.w. Jednym z wyjątków od zasady z art. 7541 § 1 k.p.c. jest sytuacja, gdy sąd wyznaczy inny termin zabezpieczenia roszczenia po uprawomocnieniu się orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu. Sąd może przedłużyć zabezpieczenie na czas oznaczony jednak Kodeks nie określa przesłanek ani okoliczności uzasadniających wydanie rozstrzygnięcia w tym zakresie (tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2022 r. Sygn. akt III CZP 65/22).

Upadek zabezpieczenia przy zajęciu ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego

Zgodnie z Art. 754 1 § 2 kpc, w sprawach, w których udzielono zabezpieczenia przy zastosowaniu art. 747 pkt 1 lub 6 kpc tj. sposobów zabezpieczenia roszczeń pieniężnych w postaci:

• zajęcia ruchomości, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunku bankowego albo innej wierzytelności lub innego prawa majątkowego;
• ustanowienia zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym obowiązanego albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego obowiązanego,

zabezpieczenie upada, jeżeli uprawniony w terminie miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia uwzględniającego roszczenie albo od uprawomocnienia się postanowienia o odrzuceniu apelacji lub innego środka zaskarżenia wniesionego przez obowiązanego od orzeczenia uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu, nie wniósł o dokonanie dalszych czynności egzekucyjnych.

Art. 754 1 § 2 k.p.c. umożliwia określenie przez sąd innego niż miesięczny terminu upadku zabezpieczenia dokonanego przy zastosowaniu art. 747 pkt 1 lub 6 k.p.c. Przepis ten umożliwia udzielenie ochrony zarówno w toku postępowania, jak też przed jego wszczęciem (art. 730 § 2 zd. 1 k.p.c.), a w konsekwencji należy przyjąć dopuszczalność dalszego udzielenia ochrony obejmującej roszczenie pieniężne potwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu (art. 365 § 1 k.p.c.).

Sąd może zmienić termin bądź rozpoznać wniosek w tym zakresie do chwili upadku zabezpieczenia (tak: J. Jagieła, Komentarz do art. 7541 (w:) A. Marciniak (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom IV. Komentarz. Art. 730- 10951, Warszawa 2020, Legalis; D. Zawistowski, Komentarz do art. 7541 (w:) T. Wiśniewski (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom IV. Artykuły 730- 1088, Warszawa 2021, Lex/el; K. Flaga-Gieruszynska, (w:) K. Flaga-Gieruszynska, (red.), Terminy procesowe w postępowaniu cywilnym. Skutki uchybienia i przywrócenie terminu. Komentarz praktyczny z orzecznictwem i przykładami. Wzory pism procesowych, Warszawa 2016, Legalis).

Przedłużenie czasu zabezpieczenia

Czas zabezpieczenia można przedłużyć w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia bądź po jego wydaniu, nie później jednak niż do chwili, gdy zabezpieczenie upadnie (tak: J. Misztal-Konecka, Upadek zabezpieczenia, [w:] Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne w sprawach cywilnych, Warszawa 2019, LEX/el.).

Przedłużenie trwania zabezpieczenia może nastąpić w orzeczeniu wydanym po udzieleniu zabezpieczenia, o ile wniosek o wydanie takiego postanowienia zostanie złożony przed upadkiem zabezpieczenia. Postanowienie wyznaczające termin upadku zabezpieczenia powinno zostać wydane przed upływem terminu wskazanego w ustawie. Do upadku zabezpieczenia sąd powinien zatem rozpoznać wniosek o określenie innego terminu upadku.

Nie można jednak zakładać, iż uprawniony działający z należytą starannością o ochronę własnych interesów powinien polegać na czynnościach sądu rozpoznającego złożony przez tegoż uprawnionego wniosek o zmianę terminu upadku zabezpieczenia. Założenie takie prowadziłoby do uznania za trafny kierunku wykładni, który pozostawałby w jaskrawej sprzeczności z zasadą ochrony interesów w toku, pewności prawa (art. 2 Konstytucji RP) oraz prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP). Postanowienie określające inny termin upadku zabezpieczenia powinno zatem zostać wydane w czasie, gdy istnieje jeszcze samo zabezpieczenie (skoro wówczas istnieje substrat zmiany). W związku z tym sama możliwość złożenia wniosku jest uzależniona od istnienia zabezpieczenia. Natomiast w razie uwzględnienia wniosku po upływie terminu następuje przywrócenie skutków zabezpieczenia z chwilą wydania postanowienia (tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2022 r. Sygn. akt III CZP 65/22).