Istota wniosku o skazanie bez przeprowadzenia dowodów
Przepis art. 338a kpk stanowi, że oskarżony, któremu zarzucono przestępstwo zagrożone karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności (chodzi o zagrożenie wynikające z sankcji przepisu ustawy karnej), może przed doręczeniem mu zawiadomienia o terminie rozprawy złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego, orzeczenie przepadku lub środka kompensacyjnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego.
Wniosek może również dotyczyć wydania określonego rozstrzygnięcia w przedmiocie poniesienia kosztów procesu.
Termin do złożenia wniosku o skazanie bez przeprowadzenia dowodów
Wniosek, o którym mowa, można złożyć do czasu doręczenia oskarżonemu zawiadomienia o terminie rozprawy. Chodzi o pierwszy termin rozprawy. W literaturze podnosi się jednak, że skoro w art. 338a kpk nie ma wyraźnego zastrzeżenia, iż chodzi o pierwszą rozprawę, to należy przyjąć, że termin ten odżywa w przypadku prowadzenia rozprawy od początku, np. na skutek uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi meriti (tak: Świecki D. (red.), Augustyniak B., Eichstaedt K., Kurowski M. Kodeks postępowania karnego. Tom I. Komentarz aktualizowany, oraz wyrok Sądu Rejonowego w Piszu z dnia 14 stycznia 2020 r., sygn. akt II K 385/19).
Posiedzenie sądu w przedmiocie skazania bez przeprowadzenia postępowania dowodowego
Prezes sądu może skierować sprawę na posiedzenie, jeżeli oskarżony, któremu zarzucono przestępstwo zagrożone karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności, przed doręczeniem mu zawiadomienia o wyznaczeniu rozprawy złożył wniosek w przedmiocie wydania wyroku skazującego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego (o którym mowa w art. 338a kpk), a prezes sądu uzna, że cele postępowania nie sprzeciwiają się rozpoznaniu sprawy na posiedzeniu (Art. 339 § 3a kpk).
O terminie posiedzenia zawiadamia się strony i pokrzywdzonego, przesyłając im odpis wniosku (Art. 343a § 1 kpk).
Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo wziąć udział w posiedzeniu. Zawiadamiając pokrzywdzonego o posiedzeniu poucza się go o możliwości zakończenia postępowania bez przeprowadzenia dowodów oraz wcześniejszego złożenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Udział prokuratora, oskarżonego i pokrzywdzonego w posiedzeniu jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi (art. 343a § 2 w zw. z art. 343 § 5 kpk oraz wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 19 czerwca 2017 r., Sygn. akt VI Ka 1642/16).
Zgodnie z art. 343b kpk, postanowienie o nieuwzględnieniu wniosku o skazanie bez przeprowadzenia dowodów może być również wydane na posiedzeniu, o którego terminie nie zawiadomiono uczestników uprawnionych do stawiennictwa.
Warunki uwzględnienia wniosku o skazanie bez przeprowadzenia dowodów
Art. 343a § 2 kpk mówi, że sąd może uwzględnić wniosek o skazanie bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, jeżeli:
- zarzucane przestępstwo zagrożone jest karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności,
- okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości,
- postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte.
Rola prokuratora przy uwzględnieniu wniosku
Uwzględnienie wniosku o skazanie bez przeprowadzenia dowodów jest możliwe tylko wówczas, gdy nie sprzeciwi się temu prokurator.
Rola pokrzywdzonego przy uwzględnieniu wniosku
Uwzględnienie wniosku o skazanie bez przeprowadzenia dowodów jest możliwe tylko wówczas, jeżeli nie sprzeciwi się temu pokrzywdzony, należycie powiadomiony o terminie posiedzenia (art. 343a § 2 w zw. z art. 343 § 2 kpk).
Rola obrońcy przy uwzględnieniu wniosku
Wniosek o skazanie bez przeprowadzenia dowodów może zostać złożony przez obrońcę.
Zmiana wniosku przez sąd
Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku o skazanie bez przeprowadzenia dowodów przez sąd od dokonania w nim wskazanej przez siebie zmiany, zaakceptowanej przez oskarżonego (art. 343a § 2 w zw. z art. 343 § 3 kpk).
Naprawienie szkody lub zadośćuczynienie a wniosek o skazanie bez przeprowadzenia dowodów
W razie gdy nie ma zastosowania art. 46 Kodeksu karnego stanowiący, sąd może orzec obowiązek naprawienia szkody z urzędu lub na wniosek pokrzywdzonego stosując przepisy prawa cywilnego, sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku o skazanie bez przeprowadzenia dowodów od naprawienia szkody w całości albo w części lub od zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Przepis art. 341 § 3 stosuje się odpowiednio (art. 343a § 2 w zw. z art. 343 § 1 kpk).
Jeżeli sąd uzna za celowe ze względu na możliwość porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia, może odroczyć posiedzenie, wyznaczając stronom odpowiedni termin. Na wniosek oskarżonego i pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień, sąd zarządza stosowną przerwę lub odracza posiedzenie.
Wniosek o skazanie bez przeprowadzenia dowodów a apelacja
Przed uwzględnieniem wniosku o skazanie bez przeprowadzenia dowodów sąd poucza obecnego oskarżonego o treści art. 447 § 5 kpk stanowiącego, że podstawą apelacji nie mogą być zarzuty określone w art. 438 pkt 3 i 4 kpk, tj:
- błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia
- rażącej niewspółmierności kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka,
związane z treścią wniosku (art. 343a § 2 w zw. z art. 343 § 5a kpk).
Uwzględnienie wniosku
Sąd, uwzględniając wniosek o skazanie bez przeprowadzenia dowodów skazuje oskarżonego wyrokiem.
Nieuwzględnienie wniosku przez sąd
Jeżeli sąd uzna, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia wniosku o skazanie bez przeprowadzenia dowodów, sprawa podlega rozpoznaniu na zasadach ogólnych (art. 343a § 2 w zw. z art. 343 § 7 kpk).
Kolejny wniosek o skazanie bez przeprowadzenia dowodów
W razie złożenia przez oskarżonego kolejnego wniosku o skazanie bez przeprowadzenia dowodów podlega on rozpoznaniu na rozprawie.
Nadzwyczajne złagodzenie kary
Brak jest przeszkód prawnych, aby we wniosku o skazanie bez przeprowadzenia dowodów zaproponować karę nadzwyczajnie złagodzoną, jeżeli w sprawie zachodzą przesłanki art. 60 § 1 kk (tak co do zasady: Sąd Rejonowy w Kaliszu w wyroku z dnia 28 marca 2017 r. sygn. akt VII K 810/16).
Korzyści ze złożenia wniosku
Złożenie przez oskarżonego wniosku o skazanie bez przeprowadzenia dowodów może skutkować łagodniejszym wyrokiem, choć jest to niepisana zasada. Sąd Okręgowy w Poznaniu w wyroku z dnia 7 września 2015 r. sygn. akt III K 182/15 wskazał na kanwie sprawy, w której obrońca oskarżonego złożył w/w wniosek a następnie oskarżony zaskarżył wyrok apelacją, że skoro zarówno wymiar kary i środków karnych, jak też pozostałe rozstrzygnięcia wyroku zostały uzgodnione przez oskarżonego (reprezentowanego przez obrońców) z Prokuratorem (a nie sprzeciwił się temu żaden z pokrzywdzonych prawidłowo zawiadomionych (i pouczonych) o terminie posiedzenia), zaś Sąd uznając to porozumienie stron za godne akceptacji przychylił się do wniosku oskarżonego złożonego w trybie art.338a k.p.k. i wydał wyrok skazujący na posiedzeniu w trybie art.343a k.p.k. nie prowadząc postępowania dowodowego (art.343a§2 zdanie 3 k.p.k. w zw. z art.343 §4 k.p.k.) – a zatem oskarżony zawarł więc swoistą „umowę” z oskarżycielem publicznym, przy czym dla Sądu Okręgowego oczywistym było, że tak łagodne jak w niniejszej sprawie potraktowanie oskarżonego możliwe było wyłącznie w trybie tzw. dobrowolnego poddania karze.
Skierowanie sprawy na rozprawę bez wyznaczania posiedzenia celem wydania negatywnego rozstrzygnięcia
Na kanwie sprawy, w której sąd wbrew procedurze, po złożeniu przez oskarżonego wniosku o skazanie bez przeprowadzenia dowodów, bezpośrednio skierował sprawę do rozpoznania na zasadach ogólnych, Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w wyroku z dnia 29 lipca 2016 r. Sygn. akt IV Ka 361/16 stwierdził, że pamiętać należy, iż w myśl art. 438 pkt 2 kpk nie każde uchybienie z tej kategorii może stanowić skuteczną podstawę żądania zmiany lub uchylenia zaskarżonego orzeczenia. Może to nastąpić tylko wówczas, gdy obraza taka mogła mieć wpływ na jego treść.
Ustawa nie wymaga wprawdzie pewnych ustaleń, iż naruszenie konkretnego przepisu prawa procesowego rzeczywiście miała wpływ na zapadły później wyrok (postanowienie), tym niemniej dla skuteczności zarzutu opartego na tej podstawie koniecznym jest wykazanie co najmniej hipotetycznego związku pomiędzy uchybieniem, a treścią orzeczenia.
Mając powyższe na względzie – rzeczywiście, w przypadku złożenia wniosku, o jakim mowa w art. 338a kpk, winien być zastosowany taki tryb procedowania, jaki wynika z art. 339 § 1 pkt 4 kpk w zw. z art. 343a kpk w zw. z art. 343 kpk. Dotyczy to także tych przypadków, gdy sąd ma świadomość, że brak jest podstaw do uwzględniania wniosku, a sprawa winna być rozpoznana na zasadach ogólnych.
Tym niemniej w niniejszej sprawie odstąpienie tego trybu pozostawało bez wpływu – nawet potencjalnego – na zaskarżony wyrok. Skierowanie sprawy na rozprawę od razu ”, bez wyznaczania posiedzenia celem wydania negatywnego rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosku o dobrowolne skazanie i późniejsze rozpoznanie sprawy na zasadach ogólnych, nie ograniczyło bowiem praw oskarżonego w dalszym etapie procesu. W jego dalszym toku dysponował on wszelkimi przewidzianymi prawem procesowym środkami i gwarancjami, aby ubiegać się o taki sposób zakończenia procesu – jeśli chodzi o wymiar kary – jak postulowany wcześniej we wniosku o dobrowolne się jej poddanie.
Otrzymując wezwanie na rozprawę wyznaczoną „ od razu ”, tj. bez uprzedniego rozpoznania wniosku o poddanie się karze na posiedzeniu, oznaczało, że wniosek ten, jakkolwiek z pominięciem ustawowego trybu, to jednak nie został przez sąd uwzględniony, a sprawa będzie rozpoznawana na zasadach ogólnych. Jeżeli zaś strona poczuła się zaskoczona tym, iż rozprawa została wyznaczona bez przeprowadzenia posiedzenia w przedmiocie wniosku, a w szczególności uznawała, że pozbawiono jej dostatecznej ilości czasu, aby się do rozprawy należycie przygotować, mogła domagać się z tego powodu jej odroczenia. Takich okoliczności jednak w niniejszej sprawie nie sygnalizowano. Nie ma zatem żadnych podstaw, aby uznać, iż niedochowanie trybu, o jakim mowa w art. 339 § 1 pkt 4 kpk w zw. z art. 343a kpk w zw. z art. 343 kpk, mogło wywrzeć wpływ na treść wydanego później wyroku.
