Rękojmia oznacza, że sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną (Art. 556 kc).
Cechy rękojmi
Podstawową cechą odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej jest zaostrzenie jej w stosunku do ogólnych zasad, dotyczących nienależytego wykonania zobowiązania. Odpowiedzialność sprzedawcy ma charakter absolutny i obiektywny. Jest oparta na zasadzie ryzyka, obciąża zatem sprzedawcę niezależnie od jego winy własnej, czy też winy osoby, którą się posłużył.
Sprzedawca odpowiada na podstawie rękojmi niezależnie od tego, czy spowodował wadę, czy o niej wiedział i czy mógł się dowiedzieć. W celu dochodzenia odpowiedzialności sprzedawcy na podstawie przepisów o rękojmi kupujący nie ma obowiązku wykazywania szkody, jaką poniósł, winy sprzedawcy, czy też związku przyczynowego w jakiejkolwiek postaci. Jest to odpowiedzialność bezwzględna, której wystarczającą przesłankę stanowi ustalenie, że sprzedana kupującemu rzecz wykazuje cechy kwalifikujące ją w danym stosunku prawnym jako rzecz wadliwą. (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 5 marca 2010 r., sygn. IV CNP 76/09, Legalis nr 369522; wyrok Sądu Najwyższego z 28 listopada 2007 r., sygn. V CNP 124/07, Legalis nr 18195 oraz wyrok Sądu Rejonowego w Zambrowie z dnia 5 września 2019 r. sygn. akt I C 21/19).
Absolutny charakter odpowiedzialności z tytułu rękojmi
Wielokrotnie w orzecznictwie podkreślano, iż ustawowa odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady sprzedanej rzeczy ma charakter absolutny, tzn. sprzedawca nie może się z niej zwolnić, obciąża go ona niezależnie od tego, czy to on spowodował wadliwość rzeczy, czy ponosi w tym zakresie jakąkolwiek winę, a nawet czy w ogóle wiedział lub mógł wiedzieć o tym, że sprzedawana rzecz jest wadliwa; brak wiedzy, choćby nawet elementarnej, czy nawet podejrzeń, w żaden sposób nie wpływają na wyłączenie odpowiedzialności, czy nawet jej ograniczenie (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 4 marca 2015 r., I ACa 372/14, Lex 1665751).
Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi wyłącza tylko wiedza o wadzie, niezależnie z jakiego źródła uzyskana. W rezultacie sprzedawca odpowiada także za takie wady, które kupujący mógł dostrzec przy dołożeniu zwyczajnej staranności.
Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 3 lipca 2019 r. sygn. akt VII AGa 1350/18 stwierdził, że przepis art. 557 k.c. nie nakłada na kupującego obowiązku starannego zachowania przy zapoznawaniu się z rzeczą. Nie wystarczy zatem uznanie, że mógł i powinien wadę zauważyć. Pogląd, że nabywca wie o wadzie, gdy nie zauważył jej w chwili zawarcia umowy na skutek własnego niedbalstwa, nie ma oparcia w przepisach kodeksu cywilnego, ponieważ brak w nich uzależnienia odpowiedzialności z tytułu rękojmi sprzedaży od tego czy wada ma charakter jawny.
W rezultacie sprzedawca odpowiada także za takie wady, które kupujący mógł dostrzec przy dołożeniu zwyczajnej staranności. (tak: komentarz do art. 557 k.c. M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz, Wyd. 2, Warszawa 2019, Legalis; K. Osajda (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, Wyd. 22, 2019, Legalis; M. Załucki (red.) Kodeks cywilny. Komentarz, Wyd. 1, Warszawa 2019, Legalis; R. Trzaskowski (w:) J. Gudowski (red.) Kodeks cywilny. Komentarz, WKP 2017, Lex). Poglądy literatury idą w parze z orzecznictwem Sądu Najwyższego, gdzie przykładowo w wyroku z dnia 16 lutego 2005 r. wskazano, że zwolnienie z odpowiedzialności przewidziane w art. 557 k.c. dotyczy tylko sytuacji, gdy kupujący wiedział o wadzie, nie wystarczy zaś uznanie, że mógł i powinien wadę zauważyć (IV CK 546/04, LEX nr 1111001).
Okoliczność, że sprzedawca nie jest „sprawcą” wady także nie wyłącza jego odpowiedzialności. Zgodnie z art. 556 § 1 k.c. sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę zmniejszającą jej wartość lub użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy, jeżeli rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu zapewnił kupującego, albo jeżeli rzecz została kupującemu wydana w stanie niezupełnym (rękojmia za wady fizyczne).
Przewidziana w art. 556 § 1 i następne k.c. odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy jest zatem odpowiedzialnością bezwzględną, której wystarczającą przesłanką faktyczną jest wadliwość rzeczy. Sprzedawca nie może się z niej zwolnić, jest ona niezależna od winy, obciąża go niezależnie od tego, czy to on spowodował wadliwość rzeczy, czy ponosi w tym zakresie jakąkolwiek winę a nawet czy w ogóle widział lub mógł wiedzieć o tym, że sprzedana rzecz jest wadliwa (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2010 r., IV CNP 76/09, LEX nr 852575; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 25 listopada 1998 r., I ACa 351/98, Apel.- Lub. 1999/2/3; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 5 marca 2009 r., V ACa 484/08, LEX nr 508538).
Wada fizyczna rzeczy – definicja
Stosownie do art. 556 1 § 1 kc wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W szczególności rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli:
- nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
- nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
- nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
- została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.
Jeżeli kupującym jest konsument, na równi z zapewnieniem sprzedawcy traktuje się publiczne zapewnienia producenta lub jego przedstawiciela, osoby, która wprowadza rzecz do obrotu w zakresie swojej działalności gospodarczej, oraz osoby, która przez umieszczenie na rzeczy sprzedanej swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego przedstawia się jako producent (art. 556 1 § 2 kc).
Wady istotne i nieistotne przy rękojmi
Co do samego pojęcia „wady”, która musi zostać udowodniona przez kupującego, należy zaznaczyć, że – jak zauważył Sąd Najwyższy ustawodawca pojęciem tym obejmuje wady istotne i nieistotne oraz usuwalne i nieusuwalne, przy czym podziały te krzyżują się, mogą bowiem istnieć wady istotne i nieistotne zarówno usuwalne, jak i nieusuwalne, jednak ustawowa klasyfikacja wad, zawarta w przepisach o rękojmi za wady fizyczne rzeczy, odnosi się do tej instytucji i nie jest bezwzględnie obowiązująca (tak: wyrok Sądy Najwyższego z dnia 9 października 2003 roku sygn. I CK 137/12, Lex nr 148636).
Także „istotność” i „nieistotność” wady rzeczy jest bez znaczenia dla samej możliwości skorzystania z uprawnień wynikających z rękojmi, choć nie jest bez znaczenia dla sposobu realizacji uprawnień z tytułu rękojmi przez kupującego (zgodnie z art. 560 § 4 kc kupujący nie może bowiem odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna*). Ocena co do charakteru wady dotykającej konkretną rzecz musi być poprzedzona wnikliwą analizą zarówno tej rzeczy, jak i innych rzeczy, które znajdują się w obrocie. W odniesieniu do każdego z przedmiotów sprzedaży wynik badania może być zupełnie różny (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 2003 r., II CKN 66/01, LEX nr 121712; wyrok Sądu Najwyższego z 2004 r., II CK 388/03, Rzeczpospolita 2004, nr 153, s. C2).
Podział na wady rzeczy jawne i ukryte a rękojmia
W przepisach kodeksu cywilnego brak jest uzależnienia odpowiedzialności z tytułu rękojmi sprzedaży od tego, czy wada ma charakter jawny. Wprawdzie w praktyce obrotu przetrwało znane kodeksowi zobowiązań (art. 323 k.z.) pojęcie wady jawnej (zatem również będące jego przeciwieństwem pojęcie wady ukrytej), to nie ulega jednak wątpliwości, że odpowiedzialność z tytułu rękojmi sprzedaży uregulowana w kodeksie cywilnym nie zależy od tego charakteru wady. W myśl art. 557 k.c., aby nastąpiło zwolnienie sprzedawcy od odpowiedzialności z rękojmi, kupujący musi wiedzieć o wadzie i nie podlega badaniu kwestia, czy powinien był wiedzieć na przykład dlatego, że wada rzeczy była jawna.
Wynika stąd, że na gruncie kodeksu cywilnego nie ma znaczenia podział na wady jawne i ukryte, a odpowiedzialność z tytułu rękojmi sprzedaży jest niezależna od podziału na te wady (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2000 r. sygn. akt V CKN 66/00, Lex nr 52580).
Co więcej, dla zwolnienia sprzedawcy od odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady nie wystarczy, że kupujący mógł – przy dołożeniu należytej staranności wadę zauważyć. Sprzedawca bowiem odpowiada także za wady jawne, jeśli nie były kupującemu znane. W art. 354 k.c. mieści się również obowiązek lojalności sprzedawcy wobec kupującego, który winien w szczególności przejawiać się w przedstawieniu drugiej stronie, niebędącej fachowcem w danej dziedzinie, rzeczywistego stanu sprzedawanej rzeczy (tak: Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 26 stycznia 1994 r., I ACr 640/94, 1994, nr 8, poz. 139).
Rękojmia a wada rzeczy używanej
Zgodnie z orzecznictwem uprawnienia do dochodzenia przez kupującego roszczeń z tytułu rękojmi nie ogranicza się tylko do tych sytuacji, gdy przedmiotem umowy sprzedaży są rzeczy nowe. Odpowiedzialność sprzedawcy za wady fizyczne rzeczy sprzedanej odnosi się także do rzeczy używanych. Nie obejmuje ona jednak odpowiedzialności za takie zmniejszenie wartości lub użyteczności rzeczy, które jest normalnym następstwem jej prawidłowego używania. Nie ma podstaw do przyjmowania odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady rzeczy związane z upływem jej używania.
Uwzględnić bowiem trzeba fakt, ze nawet najbardziej prawidłowa eksploatacja rzeczy zawsze zmniejsza jej wartość i użyteczność. Kupujący w odniesieniu do rzeczy używanych ma tego świadomość, czego wyrazem jest ekwiwalent w niższej cenie. Powinien on mieć także świadomość, wdając się w tego typu transakcje, granic ryzyka, jakie towarzyszą nabyciu rzeczy używanej (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 19 listopada 1973 r., II CR 512/73, OSNCP 1974, nr 10, poz. 169; wyrok Sądu Najwyższego z 21 marca 1977 r., III CZP 11/77, OSNC 1977, nr 8, poz. 132; wyrok Sądu Najwyższego z 13 marca 1981 r., III CRN 31/81, OSN 1981, nr 11, poz. 219).
Z drugiej jednak strony z faktu, iż przedmiotem transakcji jest rzecz używana trudno wnosić, by nabywca miał orientować się w jej wadach, zwłaszcza, że jak już wspomniano co do zasady, nie jest on nie jest obciążony prawnym obowiązkiem czujności ani szczególnego badania rzeczy. Ciężar dowodu na okoliczność znajomości wady przez kupującego w chwili zawarcia umowy obciąża sprzedawcę. Ułatwienia dowodowe dla sprzedawcy pojawiają się wprawdzie w sytuacji sprzedania określonej rzeczy jako niepełnowartościowej, ale aby sprzedawca ze wspomnianego ułatwienia mógł skorzystać, wada rzeczy musi być wyraźnie oznaczona w momencie dokonywania czynności (tak: Cz. Żuławska (w:) G. Bieniek, Komentarz, t. II, 2007, s. 56).
Nieprawidłowe zamontowanie i uruchomienia rzeczy przez sprzedawcę a wada fizyczna
Rzecz sprzedana ma wadę fizyczną także w razie nieprawidłowego jej zamontowania i uruchomienia, jeżeli czynności te zostały wykonane przez sprzedawcę lub osobę trzecią, za którą sprzedawca ponosi odpowiedzialność, albo przez kupującego, który postąpił według instrukcji otrzymanej od sprzedawcy (art. 556 1 § 3 kc).
W literaturze przedmiotu podkreśla się, że postacią wady fizycznej jest również nieprawidłowe zamontowanie i uruchomienie rzeczy. Montaż i uruchomienie rzeczy oznacza złożenie jego części w funkcjonalną całość, bądź jego konieczne przytwierdzenie, czy połączenie z innym przedmiotem. Natomiast jego uruchomienie to dokonanie czynności umożliwiających korzystanie z nabytego towaru zgodnie z jego zwykłym bądź specjalnym przeznaczeniem. Nieprawidłowość tych czynności to niemożność, bądź utrudnienie normalnego korzystania z towaru, zgodnie z celem, dla którego został on nabyty (tak: Marlena Pecyna w: Ustawa o sprzedaży konsumenckiej. Komentarz, s. 151, oraz E. Habryn-Motawska w: Niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej, s. 98–99).
Wbrew literalnemu brzmieniu przepisu (które sugeruje, że każde nieprawidłowe zamontowanie i uruchomienie towaru, dokonane w ramach umowy sprzedaży, należałoby uznać za niezgodne z umową), należy, na drodze wykładni funkcjonalnej, odnieść tę sytuację do przesłanek zgodności towaru z umową, wynikających z art. 4 ust. 2 lub 3 ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego. Dopiero po stwierdzeniu wystąpienia przynajmniej jednej z tych przesłanek, uznać należy, że zrealizowane zostały przesłanki odpowiedzialności z tytułu niezgodności towaru z umową (tak: E. Habryn-Motawska, Niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej, s. 98).
Rzeczony art. 4 ust. 2 ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego stanowił, że: w przypadku indywidualnego uzgadniania właściwości towaru konsumpcyjnego domniemywa się, że jest on zgodny z umową, jeżeli odpowiada podanemu przez sprzedawcę opisowi lub ma cechy okazanej kupującemu próbki albo wzoru, a także gdy nadaje się do celu określonego przez kupującego przy zawarciu umowy, chyba że sprzedawca zgłosił zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia towaru. Z kolei art. 4 ust 3 ustawy mówił, że W przypadkach nieobjętych ust. 2, domniemywa się, że towar konsumpcyjny jest zgodny z umową, jeżeli nadaje się do celu, do jakiego tego rodzaju towar jest zwykle używany oraz gdy jego właściwości odpowiadają właściwościom cechującym towar tego rodzaju. Takie samo domniemanie przyjmuje się, gdy towar odpowiada oczekiwaniom dotyczącym towaru tego rodzaju, opartym na składanych publicznie zapewnieniach sprzedawcy, producenta lub jego przedstawiciela; w szczególności uwzględnia się zapewnienia, wyrażone w oznakowaniu towaru lub reklamie, odnoszące się do właściwości towaru, w tym także terminu, w jakim towar ma je zachować.
Okoliczności związane z nieprawidłowym montażem lub uruchomieniem towaru należy wiązać z nieprzydatnością towaru do celu zwykłego bądź wskazanego przez kupującego. W efekcie, w razie nieprawidłowości instalacyjnych wystarczające jest odniesienie przesłanek z 4 ust. 2 i 3 stawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego do oceny, w jakim stopniu nieprawidłowy montaż wpływa na przydatność towaru do zwykłego bądź określonego przez kupującego celu.
Tak więc nie da się też wykluczyć sytuacji, w której, pomimo należytej jakości przedmiotu sprzedaży, jego nieprawidłowy montaż będzie uzasadniał odpowiedzialność za niezgodność towaru z umową (E. Habryn-Motawska w: Niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej).
Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w Gdańsku w wyroku z dnia 25 lutego 2020 r. sygn. akt IX C 324/18 wskazał, że rzecz sprzedana – podłoga drewniana, zamontowana w sposób nieprawidłowy, niezgodnie ze sztuką, ma wadę fizyczną w rozumieniu art. 556 1 § 3 k.c.
Sąd Okręgowy w Krakowie w wyroku z dnia 31 stycznia 2014 r. sygn. akt II Ca 1834/13, na gruncie obowiązującej ówcześnie ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego, wskazał, że fakt stwierdzenia przez biegłego, że zamontowana przez stronę pozwaną stolarka okienna jest dobrej jakości nie oznacza jeszcze, że nie doszło do niezgodności towaru z umową. Jak słusznie zwrócił uwagę Sąd Rejonowy przepis art. 6 ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego rozszerza pojęcie niezgodności z umową o nieprawidłowości w zamontowaniu towaru i jego uruchomieniu. Uregulowanie to bywa określane niekiedy jako tzw. „klauzula montażowa” i wiąże się z występowaniem w obrocie towarów, które dla zapewnienia im pełnej użyteczności wymagają podjęcia czynności przygotowawczych, zwykle mających na celu połączenie ich z już istniejącą infrastrukturą otoczenia, w jakim mają funkcjonować.
Nieprawidłowość tych czynności to niemożność bądź utrudnienie normalnego korzystania z towaru, zgodnie z celem, dla którego został on nabyty. Okoliczności związane z nieprawidłowym montażem lub uruchomieniem towaru należy wiązać z nieprzydatnością towaru do celu zwykłego bądź wskazanego przez kupującego.
W rozpatrywanej sprawie Sąd Okręgowy zauważył, że przeprowadzony dowód z opinii biegłego nie pozostawia żadnych wątpliwości, że nastąpiło wadliwe zwymiarowanie a później także zamontowanie zamówionych przez powoda okien. Skutkuje to brakiem możliwości korzystania z towaru w sposób powszechnie przyjęty i powoduje pogorszenie warunków technicznych, estetycznych i funkcjonalnych mieszkania powoda, co jednoznacznie stwierdził biegły i co wynika z dołączonych do jego opinii zdjęć. Nie sposób zatem przyjąć, by dostarczony i zamontowany przez stronę pozwaną towar był zgody z łączącą strony umową.
W sytuacji natomiast, gdy montaż lub uruchomienie rzeczy są niemożliwe ze względów związanych wprost z samym towarem (np. brak odpowiednich łączników, niewłaściwe gabaryty itp.), to stan taki należy kwalifikować jako brak zgodności z umową (tak: J. Szczotka, Sprzedaż konsumencka, s. 67).
Kwapisz Krystyna (w: Ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej. Komentarz.) wskazuje, że sprzedawca ponosi odpowiedzialność za towar, który jest niezgodny z umowa w wyniku nieprawidłowości w montażu, czyli złożeniu i uruchomieniu, jeżeli któraś z tych czynności była elementem umowy sprzedaży i miała być dokonana przez sprzedawcę lub osobę, za która sprzedawca ponosi odpowiedzialność. Taka usługa nie może być traktowana jako odrębny stosunek prawny, ale jeden z warunków umowy sprzedaży. Jeśli zatem sprzedawca oferuje usługę montażu towaru konsumpcyjnego, ale nabywca ma pozostawiony wybór czy chce z tej usługi skorzystać, to nie jest ona traktowana jako element umowy sprzedaży regulowany przez komentowany przepis. Ewentualna odpowiedzialność sprzedawcy za nieprawidłowe zamontowanie powinna być rozpatrywana na gruncie przepisów kodeksu cywilnego dotyczących nienależytego wykonania zobowiązania. Należy także zauważyć, iż z brzmienia przepisu art. 6 można wyciągnąć wniosek, iż sprzedawca ponosi odpowiedzialność pod warunkiem, ze nieprawidłowość montażu i uruchomienia zachodzi łącznie, zdaniem autora należy zastosować tu rozszerzająca wykładnie i przyjąć iż przesłanką odpowiedzialności sprzedawcy będzie nieprawidłowość montażu lub nieprawidłowość uruchomienia towaru konsumpcyjnego.
Definicja konsumenta przy rękojmi
Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową (Art. 22 1 kc). Art. 556 4 kc wskazuje jednak, że zawarte w dziale o rękojmi przepisy dotyczące konsumenta, z wyjątkiem art. 558 § 1 zdanie drugie (w treści: Jeżeli kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych), stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Stwierdzenie wady fizycznej rzeczy przed upływem roku od dnia wydania rzeczy
Jeżeli kupującym jest konsument, a wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego (Art. 556 2 kc).
Wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi względem kupującego konsumenta
Stosownie do art. 556 5 kc, w przypadkach dotyczących kupującego nie stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, następujących przepisów:
- 563 kc w treści: Przy sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu.
- 567 § 2 kc w treści: W przypadku sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący jest uprawniony, a gdy interes sprzedawcy tego wymaga – obowiązany sprzedać rzecz z zachowaniem należytej staranności, jeżeli istnieje niebezpieczeństwo pogorszenia rzeczy.
Modyfikacja odpowiedzialności z tytułu rękojmi
Przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące odpowiedzialności z tytułu rękojmi, w tym za wady dzieła, mają co do zasady charakter iuris dispositivi. Ustawodawca dopuszcza bowiem w art. 558 § 1 k.c. modyfikacje dotyczące reżimu rękojmi, odnoszące się do wszystkich aspektów tej odpowiedzialności, w tym przesłanek podmiotowych (wad objętych odpowiedzialnością), podmiotowych (dotyczących zarówno zamawiającego, jak i wykonawcy), zakresu czasowego odpowiedzialności, uprawnień przysługujących zamawiającemu i zależności między nimi (w tym kolejności realizacji) oraz skutków ich wykonania (tak: Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 18 stycznia 2018 r. sygn. akt I AGa 21/18).
Wykrycie wady rzeczy – pojęcie
Odpowiednio więc w judykaturze wyrażane jest stanowisko, że wykrycie wady rzeczy, której konstrukcja i właściwości nie są znane użytkownikowi nie posiadającemu wiadomości specjalnych, następuje – w rozumieniu art. 563 k.c. (w treści: przy sprzedaży między przedsiębiorcami kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później – jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu) – wtedy, kiedy kupujący definitywnie przekonał się, że nabyta rzecz nie nadaje się do użytku zgodnie z jej przeznaczeniem.
Wtenczas zazwyczaj dopiero w momencie zapoznania się z ekspertyzą wykonaną przez specjalistę można przypisywać kupującemu „wykrycie wady” (tak: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26 sierpnia 2004 r., I CK 91/04, OSNC 2005/7-8/140, i z dnia 14 lutego 1967 r., I CR 521/66, OSNC 1967/9/164).
Podstępne zatajenie wady rzeczy przez sprzedawcę
Wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest bezskuteczne, jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym (Art. 558 § 2 kc).
Pod pojęciem „podstępnego zatajenia wad” powszechnie rozumie się umyślne ukrycie wady, które ma na celu utrudnienie wykrycia wady przez kupującego. Za zachowanie takie należy uznać ukrycie lub zamaskowanie wadliwości, a co najmniej sytuację, w której sprzedawca, wiedząc o istnieniu wady, nie poinformował o niej kupującego (tak: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2002 r., V CKN 1070/00, OSNC 2003/6/88, i z dnia 1 kwietnia 2003 r., II CKN 1382/00, LEX nr 78819).
Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 kwietnia 2003 r., sygn. akt II CKN 1382/00, Legalis stwierdzając, że podstępne zatajenie wady, w rozumieniu art. 558 § 2 k.c., to takie umyślne działanie sprzedawcy, które ma na celu utrudnienie wykrycia wady przez kupującego. Będzie to zatem np. umyślne ukrycie lub zamaskowanie wadliwości (tak też: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2002 r., V CKN 1070/00, OSNC 2003, Nr 6, poz. 88).
Podstawową przesłankę podstępnego zatajenia stanowi wiedza sprzedawcy o istnieniu wady (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 r., I CK 267/00, niepubl.).
W orzecznictwie jednak podkreśla się, że do przyjęcia podstępnego zatajenia wady nie wystarcza wiedza sprzedawcy o wadzie i niepoinformowanie o tym kupującego. Podstępne zatajenie wymaga umyślności działania sprzedawcy, które może przejawiać się w maskowaniu wady lub udzielaniu kupującemu zapewnienia, że rzecz nie jest wadliwa (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05 stycznia 2005 r., II CK 330/04, OSNC 2005, Nr 12, poz. 215; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 07 listopada 2013 r., V CSK 579/12, OSNC – Zb. dodatkowy 2014, Nr A, poz. 38).
Pojęcie „zatajenia wady” już samo w sobie zakłada istnienie po stronie osoby zatajającej odpowiedniej dozy złej wiary. W tym kontekście użycie przez ustawodawcę sformułowania „podstępnie” ma przede wszystkim na celu podkreślenie szczególnego natężenia tej złej wiary (R. O., Zatajenie wady, s. 50).
Podstęp ma miejsce wtedy, gdy sprzedawca umyślnie zataja wadę, aby utrudnić kupującemu jej wykrycie. W takim przypadku kupujący nie traci uprawnień z tytułu rękojmi mimo upływu terminu do stwierdzenia wady. W rezultacie kupujący będzie mógł korzystać z przepisów o rękojmi za wady nawet po upływie wielu lat, jeżeli ujawni się wada podstępnie zatajona przez sprzedawcę. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na kupującym (tak: Komentarz. Art. 568 KC red. Załucki 2020, wyd. 2/Kubiak-Cyrul).
Wada prawna – definicja
Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli jest obciążona prawem osoby trzeciej, a także jeżeli ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu. W razie sprzedaży prawa sprzedawca jest odpowiedzialny także za istnienie prawa (wada prawna) (Art. 556 3 kc).
Zwolnienie sprzedawcy od odpowiedzialności z tytułu rękojmi
Sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy (Art. 557 § 1 kc).
Gdy przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku albo rzeczy mające powstać w przyszłości, sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili wydania rzeczy. Przepisu tego nie stosuje się, gdy kupującym jest konsument (§ 2).
Sprzedawca nie jest odpowiedzialny względem kupującego będącego konsumentem za to, że rzecz sprzedana nie ma właściwości wynikających z publicznych zapewnień (o których mowa w art. 556 1 § 2), jeżeli zapewnień tych nie znał ani, oceniając rozsądnie, nie mógł znać albo nie mogły one mieć wpływu na decyzję kupującego o zawarciu umowy sprzedaży, albo gdy ich treść została sprostowana przed zawarciem umowy sprzedaży (§ 3).
Rozszerzenie, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi
Strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jeżeli kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych (Art. 558 § 1).
Istnienie wad fizycznych rzeczy w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego
Sprzedawca jest odpowiedzialny z tytułu rękojmi za wady fizyczne, które istniały w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego lub wynikły z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej w tej samej chwili (Art. 559 kc).
W przypadku, gdy nie mamy do czynienia z konsumentem, nie ma zastosowania przepis art. 556 2 k.c. i wynikające z niego domniemanie, że wada istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego.
Przedłużenie czasu trwania rękojmi
Art. 558 § 1 kodeksu cywilnego stanowi, że strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jeżeli kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych.
Sąd Najwyższy – Izba Cywilna w wyroku z dnia 5 sierpnia 2005 r. sygn. akt II CK 28/2005 wskazał, że przewidziany w art. 568 kc termin wygaśnięcia uprawnień z tytułu rękojmi może być przedłużony umową stron. Sąd podkreślił, że gdyby uznać, że art. 568 kc nie zezwala na wydłużanie terminów z rękojmi, to pomiędzy gwarancją a rękojmią, które pełnią te same funkcje, istniałaby niedająca się wytłumaczyć różnica; przy gwarancji strony mogą ustalić odpowiedzialność powyżej roku, a przy rękojmi jest to wyłączone. Nawet więc gdyby sprzedawca chciał ustalić swoją odpowiedzialność, w razie gdy sprzedany towar okaże się wadliwy, powyżej roku, to uznać należałoby, że może to zrobić tylko udzielając gwarancji, a nie wydłużając odpowiedzialność z tytułu rękojmi. Taka interpretacja art. 568 kc jest nie do pogodzenia z art. 558 kc.
Rękojmia a uprawnienia wynikające z gwarancji
Kupujący może wykonywać uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy niezależnie od uprawnień wynikających z gwarancji (Art. 579. § 1 kc).
Wykonanie uprawnień z gwarancji nie wpływa na odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi (§ 2). Jednakże w razie wykonywania przez kupującego uprawnień z gwarancji bieg terminu do wykonania uprawnień z tytułu rękojmi ulega zawieszeniu z dniem zawiadomienia sprzedawcy o wadzie. Termin ten biegnie dalej od dnia odmowy przez gwaranta wykonania obowiązków wynikających z gwarancji albo bezskutecznego upływu czasu na ich wykonanie (§ 3).
Rękojmia a odpowiedzialność kontraktowa za niewykonanie umowy
Skorzystanie z rękojmi nie wyłącza dochodzenia innych wynikających z zawartej umowy roszczeń, w szczególności zaś roszczeń odszkodowawczych. Nie ma przeszkód, by kupujący, który nie odstępuje od umowy ani nie żąda obniżenia ceny, mógł wystąpić z przewidzianym w art. 471 k.c. roszczeniem za nienależyte wykonanie umowy sprzedaży. Może ono być nawet tożsame z tym, jakie, między innymi, przewidują przepisy o rękojmi, występujące bowiem między nimi różnice dotyczą głównie szerszego w przypadku rękojmi katalogu roszczeń, szerszego zakresu odpowiedzialności (w przypadku rękojmi nawet wykazanie, że szkoda jest następstwem okoliczności, za które sprzedawca nie odpowiada, nie wyłącza jego odpowiedzialności w granicach ujemnego interesu umownego) oraz czasu, w którym można ich dochodzić i skutków upływu terminu (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach w sprawie I ACa 421/11, LEX nr 1102908).
Utrata uprawnień z tytułu rękojmi (np. z uwagi na niedotrzymanie terminów z art. 563 § 1 k.c – niezbadanie rzeczy w danym czasie oraz art. 568 § 1 kc – termin dochodzenia uprawnień z rękojmi) nie pozbawia kupującego możliwości kompensaty nienależycie wykonanej umowy na podstawie innych tytułów. Niezależnie od uprawnień przysługujących kupującemu z tytułu rękojmi, może on bowiem na zasadach ogólnych żądać odszkodowania za szkodę wyrządzoną wadami rzeczy (art. 471 k.c.). Chodzi tu o szkodę będącą następstwem okoliczności, za które sprzedawca ponosi odpowiedzialność. Stosuje się więc ogólne zasady odpowiedzialności umownej (art. 471-474 k.c.).
Dochodzenie pełnego odszkodowania za szkodę wynikłą z wady rzeczy nie jest uzależnione od wykonania przez kupującego uprawnień z tytułu rękojmi. Nie podlega jej reżimowi, co oznacza, że kupujący może dochodzić roszczenia odszkodowawczego także po utracie uprawnień z tytułu rękojmi (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 1979 r., II CR 1/79, LEX nr 8160; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1998 r., III CKN 405/97, LEX nr 484676; wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 9 kwietnia 2008 r., I ACa 65/11, LEX nr 1213836; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 stycznia 2008 r., VI ACa 1348/06, LEX nr 446213).
W takim przypadku nie wystarcza jednak wykazanie, że rzecz wydana kupującemu była dotknięta wadami, co ma miejsce w przypadku ochrony opartej na rękojmi. Konieczne jest w takiej sytuacji wykazanie przez kupującego ogólnych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 471 k.c. (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 21 lutego 2013 r. sygn. akt I ACa 732/12.
Powyższe oznacza, że dla skutecznego dochodzenia roszczenia o naprawienie szkody kupujący jest obowiązany wykazać, że kupiona rzecz ma wady, że poniósł szkodę oraz że istnieje normalny związek przyczynowy między wadą a szkodą.
Trzeba pamiętać, że sprzedawca odpowiada z mocy art. 471 k.c. nie za same wady, ale za szkodę spowodowaną wadą wynikłą z nienależytego wykonania umowy polegającą na wydaniu kupującemu rzeczy wadliwej. Okoliczność nienależytego wykonania zobowiązania przez sprzedającego tj. wydanie rzeczy wadliwej prowadzi w następstwie do doznania szkody przez kupującego, która przede wszystkim wyraża się w różnicy między wysokością zapłaconej sprzedawcy ceny, będącej ekwiwalentem niewadliwego przedmiotu sprzedaży, a wartością rzeczy wadliwej w chwili jej wydania kupującym (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2005 r., II CK 291/05, LEX nr 188547). Na odszkodowanie należne powodowi analogicznie składałaby się taka różnica w cenie, wynikająca z różnicy wartości rzeczy (np. lokalu) w stanie niewadliwym i z wadami, a ustalona przez biegłego sądowego.
Stosownie do art. 471 k.c. in fine sprzedający mogą jednak wyłączyć swoją odpowiedzialność kontraktową wówczas, gdy dowiodą, iż nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które nie ponoszą oni odpowiedzialności. Dłużnik jest odpowiedzialny za niezachowanie należytej staranności, czyli staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (art. 472 k.c., art. 355 § 1 k.c.).
Okolicznością zwalniającą sprzedawcę od odpowiedzialności nie może być uznane stwierdzenie, że nie będąc wykonawcą rzeczy nie miał wpływu na powstanie jego wad. Zasadnicze znaczenie ma w tej mierze kwestia winy sprzedawcy za szkodę poniesioną przez kupującego wskutek wady sprzedanej rzeczy. Ta może natomiast się przejawiać w nieudzieleniu przed sfinalizowaniem transakcji zakupu rzeczy pełnych i szczegółowych informacji na temat istniejących wad.
Rękojmia a naprawienie szkody
Jeżeli z powodu wady fizycznej rzeczy sprzedanej kupujący złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy albo obniżeniu ceny, może on żądać naprawienia szkody, którą poniósł przez to, że zawarł umowę, nie wiedząc o istnieniu wady, choćby szkoda była następstwem okoliczności, za które sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności, a w szczególności może żądać zwrotu kosztów zawarcia umowy, kosztów odebrania, przewozu, przechowania i ubezpieczenia rzeczy oraz zwrotu dokonanych nakładów w takim zakresie, w jakim nie odniósł korzyści z tych nakładów. Nie uchybia to przepisom o obowiązku naprawienia szkody na zasadach ogólnych (Art. 566 § 1 kc).
Przepis powyższy stosuje się odpowiednio w razie dostarczenia rzeczy wolnej od wad zamiast rzeczy wadliwej albo usunięcia wady przez sprzedawcę.
Roszczenie odszkodowawcze, o którym mowa w art. 566 § 1 k.c., nie ma charakteru uprawnienia rękojmianego. Jest to odrębne roszczenie z tytułu odpowiedzialności kontraktowej, które można zgłosić jako roszczenie samodzielne (art. 471 k.c.) lub towarzyszące realizacji uprawnień z rękojmi (art. 566 § 1 k.c. w zw. z art. 471 k.c.) (tak: Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 10 listopada 2011 roku w sprawie I ACa 496/11, OSAB 2011/4/25-30).
Kwestię sposobu wyliczenia kwoty należnej z tytułu odszkodowania na podstawie art. 566 § 1 k.c. wyjaśnił natomiast Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 grudnia 2005 w sprawie II CK 291/05 (LEX nr 188547) wskazując, że sprzedawca odpowiada z mocy art. 471 k.c. nie za wady, ale za szkodę spowodowaną wadą wynikłą z nienależytego wykonania umowy polegającego na wydaniu kupującemu rzeczy wadliwej. Szkoda ta wyraża się różnicą między wysokością zapłaconej sprzedawcy ceny, będącej ekwiwalentem niewadliwego przedmiotu sprzedaży, a wartością rzeczy wadliwej w chwili jej wydania kupującemu.
Wyłączenie odpowiedzialności wynikającej z art. 471 k.c. jest możliwe wówczas, gdy zostanie wykazane przez spełniającego świadczenie niepieniężne, że nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności. Tym samym wskazać należy, że sposób wyliczenia szkody jest analogiczny do przewidzianego w art. 560 §1 k.c. sposobu wyliczenia obniżenia ceny sprzedaży (tak: wyrok Sądu Okręgowego w Siedlcach, z 20 września 2014r., sygn. akt I C 485/12).
Zwrot kosztów wynagrodzenia prywatnego rzeczoznawcy przy rękojmi
Co do żądania odszkodowania wyrażającego się w poniesionych przez kupującego (powoda) kosztach wynagrodzenia prywatnego rzeczoznawcy, to znajduje ono podstawę prawną w art. 566 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli z powodu wady fizycznej rzeczy sprzedanej kupujący odstępuje od umowy albo żąda obniżenia ceny, może on żądać naprawienia szkody poniesionej wskutek istnienia wady, choćby szkoda byłą następstwem okoliczności, za które sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności.
W ostatnim wypadku kupujący może żądać tylko naprawienia szkody, którą poniósł przez to, że zawarł umowę, nie wiedząc o istnieniu wady; w szczególności może żądać zwrotu kosztów zawarcia umowy, kosztów odebrania, przewozu, przechowania i ubezpieczenia rzeczy oraz zwrotu dokonanych nakładów w takim zakresie, w jakim nie odniósł korzyści z tych nakładów.
A więc w przypadku rękojmi nawet wykazanie, że szkoda jest następstwem okoliczności, za które sprzedawca nie odpowiada, nie wyłącza jego odpowiedzialności w granicach ujemnego interesu umownego. Negatywnym interesem umownym określa się szkodę powstałą przez niedojście do skutku zamierzonej umowy. Szkoda w granicach ujemnego interesu umownego obejmuje więc głównie wydatki poniesione dla jej zawarcia, przy czym obowiązek odszkodowawczy dłużnika ogranicza się do następstw, które w chwili zawarcia umowy były do przewidzenia w normalnym toku rzeczy, oraz tych, które można było rozsądnie przewidzieć na podstawie wiedzy o szczególnych okolicznościach danego przypadku.
Przepis art. 471 k.c. obejmuje swoim zakresem dwa stany faktyczne:
- gdy szkoda jest następstwem okoliczności, za które sprzedawca ponosi odpowiedzialność.
- gdy przeprowadzi on udaną ekskulpację, wykazując, że szkoda jest następstwem okoliczności, za które sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności.
W pierwszej sytuacji nie wydaje się, aby istniały jakiekolwiek ograniczenia w zakresie odszkodowania, jakiego może od sprzedawcy domagać się poszkodowany kupujący.
Natomiast w drugim przypadku poszkodowany kupujący jest uprawniony do uzyskania odszkodowania (przy zastosowaniu reżimu rękojmi*), mimo iż gdyby jego dochodzenie było oparte na ogólnej formule odpowiedzialności dłużnika, takiej możliwości byłby pozbawiony. Przyznając mu prawo do odszkodowania, art. 566 § 1 zd. 2 k.c. ogranicza jednak jego rozmiar do zwrotu nakładów, jakie poniósł w związku z wdaniem się w umowę, w rezultacie której przedmiot świadczenia w ostateczności jest dotknięty wadą fizyczną.
W obu zatem przypadkach z art. 566 § 1 k.c. należne kupującym odszkodowanie obejmuje te nakłady, które ponieśli oni w wyniku zawarcia umowy sprzedaży, której przedmiot okazał się dotknięty wadą fizyczną. Niewątpliwie tego rodzaju kosztem jest wydatek kupujących na poczet ekspertyzy prywatnego rzeczoznawcy, dzięki której pozyskali oni fachową wiedzę w przedmiocie istnienia i rodzaju wad w budynku, co umożliwiło im zgłoszenie uprawnień z tytułu rękojmi (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 21 lutego 2013 r. sygn.. akt I ACa 732/12).
Ciężar dowodowy w sprawie o odpowiedzialność z tytułu rękojmi
Jeżeli powód powołuje się na istnienie wady a pozwany temu zaprzecza, obowiązkiem procesowym powoda, wynikającym z art. 6 k.c., jest udowodnienie tej okoliczności. Ciężar udowodnienia faktu z ww. przepisu rozumieć należy z jednej strony jako obarczenie strony procesu obowiązkiem przekonania sądu dowodami o słuszności swoich twierdzeń, a z drugiej konsekwencjami poniechania realizacji tego obowiązku lub jego nieskuteczności. Tą konsekwencją jest zazwyczaj niekorzystny dla strony wynik procesu.
Interpretacja pojęcia „faktu” musi prowadzić do łączenia go wyłącznie z faktami prawnymi. Tylko z takimi faktami bowiem normy prawa materialnego wiążą w swych hipotezach określone konsekwencje prawne (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2007 r., sygn. akt II CSK 293/07). Nadto wykrycie prawdy przez sąd ogranicza się w zasadzie do przeprowadzenia dowodów zgłoszonych przez strony, bowiem na nich spoczywa ciężar dowodu (art. 6 k.c.). Zasada prawdy materialnej nie może bowiem przekreślać kontradyktoryjności procesu, gdyż ciężar wskazania niezbędnych dowodów spoczywa przede wszystkim na stronach procesowych. Zatem strona, która nie zaoferowała sądowi wystarczających dowodów na poparcie swoich twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia.
Rękojmia przy innych zdarzeniach prawnych niż umowa sprzedaży:
Rękojmia za wady rzeczy przy umowie o dzieło
Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia (Art. 627 kc).
Do odpowiedzialności za wady dzieła stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży. Odpowiedzialność przyjmującego zamówienie jest wyłączona, jeżeli wada dzieła powstała z przyczyny tkwiącej w materiale dostarczonym przez zamawiającego (Art. 638 § 1 kc).
Rękojmia a produkt niebezpieczny
Kto wytwarza w zakresie swojej działalności gospodarczej (producent) produkt niebezpieczny, odpowiada za szkodę wyrządzoną komukolwiek przez ten produkt (Art. 449 1. § 1 kc). Przez produkt rozumie się rzecz ruchomą, choćby została ona połączona z inną rzeczą. Za produkt uważa się także zwierzęta i energię elektryczną (§ 2).
Niebezpieczny jest produkt niezapewniający bezpieczeństwa, jakiego można oczekiwać, uwzględniając normalne użycie produktu. O tym, czy produkt jest bezpieczny, decydują okoliczności z chwili wprowadzenia go do obrotu, a zwłaszcza sposób zaprezentowania go na rynku oraz podane konsumentowi (§ 3).
Rękojmia za wady rzeczy sprzedanej na raty
Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi za wady rzeczy sprzedanej na raty może być przez umowę wyłączona lub ograniczona tylko w wypadkach przewidzianych przez przepisy szczególne (Art. 584 § 1 kc). Umowa nie może utrudnić kupującemu wykonania uprawnień z tytułu rękojmi (§ 2).
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady rzeczy ponosi wyłącznie sprzedawca w przypadku, gdy rzecz ruchoma zostaje sprzedana osobie fizycznej korzystającej z kredytu udzielonego w tym celu przez bank, jeżeli kredyt ten ma być spłacony ratami, a rzecz została kupującemu wydana przed całkowitą spłatą kredytu (Art. 588. § 3 kc).
Rękojmia za wady rzeczy przy umowie dostawy
Dostawca ponosi odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady fizyczne dostarczonych rzeczy także w tym wypadku, gdy wytworzenie rzeczy nastąpiło w sposób określony przez odbiorcę lub według dostarczonej przez niego dokumentacji technologicznej, chyba że dostawca, mimo zachowania należytej staranności, nie mógł wykryć wadliwości sposobu produkcji lub dokumentacji technologicznej albo że odbiorca, mimo zwrócenia przez dostawcę uwagi na powyższe wadliwości, obstawał przy podanym przez siebie sposobie produkcji lub dokumentacji technologicznej (Art. 609 kc).
Przez umowę dostawy dostawca zobowiązuje się do wytworzenia rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku oraz do ich dostarczania częściami albo periodycznie, a odbiorca zobowiązuje się do odebrania tych rzeczy i do zapłacenia ceny (Art. 605 kc).
Rękojmia za wady rzeczy przy umowie kontraktacji
Do rękojmi za wady fizyczne i prawne przedmiotu kontraktacji oraz środków produkcji dostarczonych producentowi przez kontraktującego stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży z tą zmianą, że prawo odstąpienia od umowy z powodu wad fizycznych przedmiotu kontraktacji przysługuje kontraktującemu tylko wtedy, gdy wady są istotne (Art. 621 kc).
Rękojmia a umowa o roboty budowlane
Do skutków opóźnienia się przez wykonawcę z rozpoczęciem robót lub wykończeniem obiektu albo wykonywania przez wykonawcę robót w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową, do rękojmi za wady wykonanego obiektu, jak również do uprawnienia inwestora do odstąpienia od umowy przed ukończeniem obiektu stosuje się odpowiednio przepisy o umowie o dzieło (Art. 656 § 1 kc).
Rękojmia a wady rzeczy wniesionej jako wkład do spółki cywilnej
Jeżeli wspólnik zobowiązał się wnieść do spółki własność rzeczy, do wykonania tego zobowiązania, jak również do odpowiedzialności z tytułu rękojmi oraz do niebezpieczeństwa utraty lub uszkodzenia rzeczy stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży. Jeżeli rzeczy mają być wniesione tylko do używania, stosuje się odpowiednio w powyższym zakresie przepisy o najmie (Art. 862 kc).
Rękojmia a zapis spadkowy
Spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis zwykły) (Art. 968 § 1 kc).
Jeżeli przedmiotem zapisu są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, do odpowiedzialności obciążonego względem zapisobiercy za wady fizyczne i prawne rzeczy stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży. Jednakże zapisobierca może żądać od obciążonego zapisem tylko odszkodowania za nienależyte wykonanie zapisu albo dostarczenia zamiast rzeczy wadliwych rzeczy takiego samego gatunku wolnych od wad oraz naprawienia szkody wynikłej z opóźnienia (Art. 980 kc).
Rękojmia a dział spadku
Po dokonaniu działu spadku spadkobiercy są wzajemnie obowiązani do rękojmi za wady fizyczne i prawne według przepisów o rękojmi przy sprzedaży. Rękojmia co do wierzytelności spadkowych rozciąga się także na wypłacalność dłużnika (Art. 1046 kc).
Rękojmia a umowa zbycia spadku
W razie zbycia spadku spadkobierca nie ponosi odpowiedzialności z tytułu rękojmi za wady fizyczne i prawne poszczególnych przedmiotów należących do spadku (Art. 1056 kc).
Na temat uprawnień z rękojmi przysługujących kupującemu – czytaj tutaj
Na temat rękojmi za wady nieruchomości (domu, mieszkania) – czytaj tutaj
Na temat odszkodowania za nieprawidłowe wykonanie umowy – czytaj tutaj
